Boeing-Vertol CH-47D/F Chinook
Historie
Eind 1956 werd een specificatie uitgebracht door de US Army voor een turbine aangedreven helikopter om de Sikorsky CH-37 Mojave te vervangen. Vertol startte met het ontwerpen van een nieuwe transport helikopter met tandem-opstelling, ontwerp Model 107.
In juni 1958 werd Vertol een contract gegund voor de bouw van de YHC-1A, die 20 man kon vervoeren. Tijdens de beproeving van het toestel vond men het eigenlijk te licht voor de transport-rol en te zwaar voor de aanvalsrol. Er werd besloten om de UH-1 Huey op te waarderen voor gebruik voor tactisch troepentransport en daarnaast een zware transport helikopter aan te schaffen.
De YHC-1A werd echter verder ontwikkeld en door de US Marines in 1962 in gebruik genomen als CH-46 Sea Knight in 1962.
De US Army bestelde een grotere en zwaardere versie, Model 114 aangeduid als HC-1B. De eerste pre-productie machine YCH-1B (Vertol was inmiddels gefuseerd met Boeing tot Boeing-Vertol) maakte op 21 september 1961 de eerste vlucht. In 1962 werd de type-aanduiding in CH-47A ‘Chinook' gewijzigd volgens het nieuwe systeem.
He toestel wordt aangedreven door twee as-turbinemotoren, aanvankelijk twee Lycoming T-53 van 2200 pk, elk gemonteerd aan de achterzijde van de romp. Latere modellen werden met verbeterde, krachtiger motoren uitgerust. De beide rotors draaien tegen elkaar in om de torsie te compenseren bovendien zijn ze afzonderlijk aan te sturen. Bij uitval van één van de motoren kan de overblijvende motor de beide rotoren aandrijven.
De Chinook werd in de loop der tijd verder ontwikkeld en er verschenen verbeterde en krachtiger uitvoeringen. De CH-47D was een belangrijke verbetering met betere motoren, composiet rotorbladen, opnieuw ontworpen cockpit, verbeterde elektrische systemen en avionica.
Ook werd een civiel versie de Boeing-Vertol Model 234 ontwikkeld die vooral in de olie-industrie wordt gebruikt.
Versies.
- HC-1B:
- aanduiding voor 1962 van de Boeing-Vertol Model 114
- CH-47A:
- 349 stuks van de eerste uitvoering, gebouwd voor US Army. Uitgerust met aanvankelijk twee Lycoming T55-L-5 motoren van 1640 kW, later twee Lycoming T55-L-7C van 2130 kW.
- ACH-47A: Bewapende versie. Vier stuks CH-47A in 1965 omgebouwd.
- CH-47B:
- 108 stuks van een overgangsversie naar de sterk verbeterde CH-47C. Uitgerust met twee Lycoming T55-L-7C motoren van 2130 KW elk. Aanpassingen waren een afgestompte achterste rotor pyloon, vernieuwde asymmetrische rotorbladen en geleiders langs de achterklep en de romp om de vliegeigenschappen te verbeteren. CH-47C:
- Boeing Model 234. Deze uitvoering, waarvan er 233 stuks werden gebouwd, had krachtiger motoren en transmissies. De eerste uitvoeringen waren nog voorzien van de Lycoming T55-L-7C motoren van 2130 KW elk, later waren dat twee Lycoming T55-L-11 motoren van 2800 kW elk. Canada schafte acht stuks aan onder de aanduiding CH-147. Deze had een hoist en ook een ruimte voor de Flight Engineer achter in de romp.
- HC1: RAF versie van de CH-47C
- CH-47D:
- Dit type gebruikte in principe hetzelfde airframe als de vorige versie en was uitgerust met sterkere motor, de eersten hadden de Lycoming T55-L-712, die al gauw werd vervangen door de Lycoming T55-Ga-714A. Dit type kon drie vrachthaken onder de romp voor een lading tot in totaal circa 12.000 kg mee voeren. Verder was de avionica verbeterd, o.a GPS De eerste CH-47D kwam in 1979 in dienst. De US Army liet 472 oudere Chinooks opwaarderen tot CH-47D.
- HC2 en HC2A: RAF uitvoering van de CH-47D.
- Nederland nam de zeven resterende CH-147’s van Canada over en liet deze opwaarderen tot CH-47D. Deze werden geheel gereviseerd en waren verder verbeterd en voorzien van een langere neus met Bendix weerradar, ‘glass cockpit’ en verbeterde Honeywell T55-L-714A motoren. Ook werden nog zes nieuwe toestellen aangeschaft.
- MH-47D: Versie ontwikkeld voor speciale taken en voorzien van onder meer een bijtank-systeem, fast-rope systeem. Twaalf stuks, allen opgewaardeerde oudere versies.
- MH-47E:
- 26 stuks van een versie voor de US Army Special Operations. Deze is vergelijkbaar met de MH-47D maar met grotere brandstof-capaciteit en een terrein volgradar.
- HC-3: een (in feite goedkopere) RAF uitvoering. Door problemen met de bijzondere avionica werden ze omgebouwd tot HC-2 standaard.
- CH-47F:
- In 2001 verscheen de CH-47F. het prototype was een opgewaardeerde CH-47D en kan circa 9,5 ton externe lading meenemen. De CH-47F heeft een herziene rompconstructie en is voorzien van twee Honeywell T55-L-714A motoren van 3630 kW elk en vernieuwde avionica, zoals een Rockwell Collins Common Acionics Architecture System (CAAS) en BAE Systems Digital Advanced Flight Control System (DAFCS). De US Army heeft er 48 stuks afgenomen en Nederland heeft er zes aangeschaft als aanvulling en vervanging van de CH-47D vloot.
- CH-47F Block 2: versie gepland voor 2020 die 10 ton kan vervoeren; een hogere maximum start-gewicht en composiet rotorbladen (ACRB); sterkere Honeywell T55-715 motoren en verder het Active Parallel Actuator System (APAS); een geavanceerde besturingssysteem. Verder is het brandstofsysteem herzien en vergroot en ook het elektrische systeem uitgebreid.
- CH-47F Block 3: deze is gepland voor 2025 met sterkere motoren; transmissie en verlengde romp.
- MH-47G:
- Vergelijkbaar met de MH-47E, maar met opgewaardeerde avionica en systemen zoals van de CH-47F. De nog aanwezige 11 MH-47D en 25 MH-47E toestellen worden gemoderniseerd tot MH-47G. Verder worden er nog 12 stuks nieuw gebouwd
- CH-47J:
- een Japanse licentie uitvoering van de CH-47D, 61 stuks gebouwd door Kawasaki. Verschillen zijn vooral ten aanzien van de motoren en avionica.
- CH-47JA: een langeafstandsversie met vergrote brandstoftank, AAQ-16 FLIR en (een gedeeltelijke) glass cockpit.
- HH-47:
- [nog te ontwikkelen] Combat Search and Rescue (CSAR-X) Variant gebaseerd op de MH-47G.
Civiele versies
- Model 234LR (long range):
- Commerciële transport helikopter.
- Model 234ER (extended range):
- Commerciële transport versie.
- Model 234MLR (multi-purpose long range):
- Commerciële transport versie
- Model 234UT (utility transport):
- Utility transport helikopter.
- Model 414:
- internationale export versie van de CH-47D.
| Afmetingen: | |||
| Lengte met rotor | 30,18 m | Rotordiameter: | 18,29 m |
| Hoogte: | Hoogte met draaiende rotoren: 5,77 m; Stilstaande rotor 4,99 meter. |
Staartrotor | - m |
| Lengte zonder rotor: 15,88 m; met draaiend rotor 30,18 m; |
|||
| Gewichten: | |||
| Leeg gewicht: | 11 151kg | Max. startgewicht: | 24 494kg |
| Prestaties: | |||
| Max. snelheid | 315 km/u | Kruissnelheid: | 256 km/u |
| Vliegbereik: | 2020 km | Plafond: | 7000 km |
| Overig: | |||
| Motortype: | Twee Textron Lycoming T55-L-714 met een vermogen van 3629 kW elk | ||
| Bemanning: | - | ||
| Bewapening: | |||
In verband met de oprichting van de luchtmobiele brigade was in Nederland behoefte aan transport helikopters.
In 1993 werden daarom zeven CH-147 Chinooks overgenomen van Canada. Deze werden door Boeing geheel gereviseerd en gemoderniseerd tot CH-47D en tussen augustus 1995 en februari 1996 afgeleverd. Daarnaast werden ook nog zes nieuwe toestellen aangeschaft, die in 1998 weden afgeleverd.
De toestellen zijn onder meer voorzien van moderne avionica zoals een zogenaamde ‘glass cockpit’, een digitaal uitgevoerde cockpit instrumentarium. Verder kunnen ze worden uitgerust met een lier.
Ter zelfbescherming zijn ze uitgerust met en APR-39 radarwaarschuwingssysteem; een AN/AVR2 laserdetector en een AN/ALQ156 raket waarschuwingssysteem dat is gekoppeld aan het M130 flaresysteem. Verder kunnen chaff- en flare verspreiders worden geïnstalleerd.
Verder waren ze voorzien van sterkere Honeywell T55-L-714A motoren van 3069 kw elk. Deze waren sterker dan van de ‘standaard” CH-47D. De gereviseerde toestellen hadden aanvankelijk beschermingsplaat onder de uitlaten om de romp te beschermen.
Later werden de uitlaten naar buiten en omhoog gericht, zodat deze beschermingsplaten achterwege konden blijven.
De zes nieuwe toestellen werden met dit systeem afgeleverd.
De Chinooks werden ingedeeld bij het 298 squadron, aanvankelijk gestationeerd op vliegbasis Soesterberg, later op vliegbasis Gilze-Rijen.
Een Boeing-Vertol CH-47D Chinook D-664 in de oorspronkelijke uitvoering met de beschermingplaat bij de uitlaat, tijdens de Air Power demo tijdens de Open Dag juli 1996 op vliegbasis Twenthe.
Een Boeing-Vertol CH-47D Chinook D-663 in de oorspronkelijke uitvoering met de beschermingsplaat bij de uitlaat, gefotografeerd tijdens een excursie naar vliegbasis Soesterberg in april 1997.
Een Boeing-Vertol CH-47D Chinook D-661 in de UN uitvoering met buitenwaarst en omhoog gerichte uitlaat, tijdens de Open Dag september 2000 op vliegbasis Volkel.
Van de CH-47F die in 2013 in dienst kwamen, zijn vier toestellen ingedeeld bij 302 squadron dat voor trainingsdoeleinden is gestationeerd op Fort Hood in de VS.
De toestellen voeren een uiteenlopend scala aan taken uit:
- Transport
- Gewondenvervoer en humanitaire ondersteuning
- Zoek- en reddingsoperaties
- Brandbestrijding [hierbij wordt gebruik gemaakt van zogenaamde ‘bambi buckets’ met een inhoud van circa 10000 l]
- Operaties met 11 Luchtmobiele brigade.
Detacheringen
De afgelopen jaren zijn de toestellen veelvuldig ingezet tijdens allerlei detachementen.
KFOR 1999
Voor deze missie werden drie Chinooks ingezet op de Balkan en vervoerden tijdens ruim 700 missies hulpgoederen en vluchtelingen.
Allied Harbour 2000
Dit was een missie in Albanië
UMEEE 2001
Humanitaire missie in Eritrea.
SFOR Bosnië: 01-2001 - 06-2004
Dit was een opdracht waarbij aanvankelijk vijf Cougars werden ingezet en later vier CHinooks. Deze opereerden vanaf Divulje Barracks in Bosnië.
SFIR Irak: 07-2003 - 11-2005
Voor deze missie werden drie, later vier Chinooks en vier Cougars ingezet vanaf de vliegbasis Talil. Ze werden vooral gebruikt door de daar aanwezige Nederlandse vredesmacht.
OEF Afghanistan 05-2005 - 06-2006
Voor dit detachement in Zuid Afghanistan werden de toestellen gebruikt door de Nederlandse Special Forces eenheid.
ISAF Afghanistan: 05-2007 - 10-2010
Inzet voor de NAVO ISAF operatie vanaf vliegbasis Kandahar.
Een Boeing-Vertol CH-47D Chinook D-663 tijdens de Air Power demo tijdens de Open Dag juli 2007 op vliegbasis Volkel.
Nieuwe CH-47F Chinook voor de Klu bij de Boeing-fabriek (foto via M. Brouwer).In mei 2012 zijn de eerste twee machines officieel overgedragen, klik hier
Een Boeing-Vertol CH-47F Chinook D-892 tijdens de Air Power demo tijdens de Open Dag juni 2014 op vliegbasis Gilze-Rijen.
Boeing CH-47 Chinook
| Registratie | Constr.nr. | Invliegregistratie | Datum in dienst | Datum uit dienst | Bijnaam | Opmerkingen |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ex-Canadese toestellen, die bij Boeing geheel zijn gereviseerd en vernieuwd. | ||||||
| D-661 | M.3661/NL001 | CAN 147003 | 03-08-1996 | 'Red October' | ||
| D-662 | M.3662/NL002 | CAN 147004 | 05-08-1996 | 'Lady Liberty' | ||
| D-663 | M.3663/NL003 | CAN 147005 | 08-08-1996 | 'Blizzard' | ||
| D-664 | M.3664/NL004 | CAN 147006 | 29-12-1995 | 'Sling King' | ||
| D-665 | M.3665/NL005 | CAN 147007 | 28-12-1995 | 'Bigfoot' | ||
| D-666 | M.3666/NL006 | CAN 147008 | 30-01-1996 | 'The Beast' | ||
| D-667 | M.3667/NL007 | CAN 147009 | 02-03-1996 | 'Rodney' | ||
| Nieuw gebouwde toestellen. | ||||||
| D-101 | M.4101/NL008 | N2067F(2) | 29-05-1998 | 'The Philly Connection' | ||
| D-102 | M.4102/NL009 | N2067H | 13-08-1998 | 'Big Spender' | ||
| D-103 | M.4103/NL010 | N2067M(2) | 21-08-1998 | 'Dragon Fly' | ||
| D-104 | M.4104/NL011 | N2069A(2) | 01-10-1998 | 31-10-2005 | Gecrasht in Afghanistan | |
| D-105 | M.4105/NL012 | N2069S(5) | 05-03-1999 | 27-07-2005 | 'Rainmaker' | Gecrasht in Afghanistan |
| D-106 | M.4106/NL013 | N7424E(2) | 04-02-1999 | 'Porcupine' | ||
| Registratie | Constr.nr. | Invliegregistratie | Datum in dienst | Datum uit dienst | Bijnaam | Opmerkingen |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nieuw bestelde Boeing CH-47F Chinook, ter aanvulling en ter vervanging | ||||||
| D-890 | M.8890/NL014 | N1004W | 23-09-2013 | 298 sq Gilze-Rijen | ||
| D-891 | M.8891/NL015 | N1074E | 08-10-2012 | 298 sq Gilze-Rijen | ||
| D-892 | M.8892/NL016 | N1098X | 08-12-2012 | 298 sq Gilze-Rijen | ||
| D-893 | M.8893/NL017 | N1122R | 2013 | |||
| D-894 | M.8894/NL018 | N1149Z | 2013 | |||
| D-895 | M.8895/NL019 | N1154T | 2013 | |||
Schaal 1/72
Bouwpakketten
- Airfix
- Kit 05035: Boeing Vertol CH47 Chinook HC1 [Een heruitgave van de Italeri kit; Ook hier moet de neus aangepast worden]
- Italeri
- Kit 045 / 342672:Deze heeft de radarneus die ook de KLu Chinook heeft.
De rotorbladen hebben niet de juiste vorm bij de rotorkop en moten aangepast worden.
Let ook op de antenne's van de toestellen van de Luchtmacht, hieraan zijn in de loop der tijd wijzigingen doorgevoerd, evenals aan de uitlaten van de motoren.
Zoals (bijna gebruikelijk bij Italeri) zijn de Nederlandse rozetten te licht van kleur. - Kit 342662:Boeing Vertol Chinook HC1 (CH47C) met photo Manual
- Kit 064: Een model van een standaard Boeing CH-47D Chinook (HC1). Voor een Chinook van de KLu dient de neus aangepast te worden.
- Kit 045 / 342672:Deze heeft de radarneus die ook de KLu Chinook heeft.
- Matchbox
- Kit PK-413:Boeing Vertol CH-47D Chinook HC.Mk.1.
Voor een Chinook van de KLu dient de neus aangepast te worden.
- Kit PK-413:Boeing Vertol CH-47D Chinook HC.Mk.1.
- Revell
- Kit 04641:Boeing Vertol Chinook HC Mk1.
Ex-Matchbox kit. Voor een Chinook van de KLu dient de neus aangepast te worden.
- Kit 04641:Boeing Vertol Chinook HC Mk1.
- Trumpeter
- Kit 01622: Boeing Vertol CH-47D Chinook. Voor een Chinook van de KLu dient de neus aangepast te worden.
Een model van een vroege Boeing CH-47D. Gebruikt is het model van Matchbox waarbij de neus is gemodelleerd op basis van de neus van de Italeri-kit.
Verder zijn wat antennes toegevoegd en zijn ook beschermingsplaten bij de uitlaten aangebracht. De decals zijn afkomstig van Dutch Decal set 72050.
Het model is uiteindelijk afgebouwd door Adri Kleijn, waarvoor mijn hartelijke dank!
Modelling add-on
- AirWaves
- Kit AC7212: Detailset Boeing Vertol CH47 Chinook
- Eduard
- Set 72-167: Detailset Boeing CH47D Chinook
- Set 72-208: Detailset Boeing ACH47 Chinook
- Set SS314 / 73-314: Detailset Boeing CH47A Chinook Interior self adhesive (Trumpeter)
- Set 73-319: Detailset Boeing CH47 Chinook cargo Seatbelts self adhesive (Trumpeter)
- Set SS 321 / 73-321 : CH47D Chinook Interior - self adhesive (Trumpeter)
- Set 72-455: Detailset MH47E Chinook exterior (delen mogelijk bruikbaar voor CH47D)
- Set 72-486 : Detailset CH47A Chinook Exterior (Trumpeter)
- Set 72-490: Detailset CH47D Chinook Exterior (Trumpeter)
- Set (Big) 7233: Detailset MH47E Chinook (Italeri).
Bevat sets 72-455; 73-278; CX049 - Set (Big) 7248: Detailset CH47A Chinook (Trumpeter)
Bevat set 72-486; 73-008 Remove Before Flight; 73-314; 73-319; CX217 CH-47A paint masks. - Set (Big) 7249: Detailset CH47D Chinook (Trumpeter)
Bevat sets 72-490; 73-008 Remove Before Flight; 73-319; 73-321; CX-226 CH-47D paint mask
- OzMods
- Kit 7202: Conversie set RAAF CH47D Chinook
- CMK
- Kit A7160: Boeing CH47 Chinook Interior Set (Italeri)
- Kit A7161: Boeing CH47 Chinook Engine Set (Italeri)
- Kit A7162: Boeing CH47 Chinook Exterior Set (Italeri)
- Whirlybits
- Kit A72034 : CH47 Chinook vervanging composiet rotor bladen (Airfix-Italeri)
- Model Alliance
- Kit cs-118: CH47 Chinook HC2 Sandfilters
- Kit cs-135: CH47 Chinook HC2 Rotor Blades
- Duarte models
- Kit AC7201: Self Defence Boxes (SH60, SH2, CH47, Lynx, Sea King, Kiowa)
Decals
- Dutch Decal
- Set 72050: bevat kentekens voor elk toestel van 298 squadron, plus namen, UN en KFOR kenmerken en tevens zaken als walkways e.d (voor één toestel).
Schaal 1/48
Bouwpakketten
- Italeri
- Kit 342647: Boeing Vertol ACH47A Armed Chinook Italeri 342647 Boeing Vertol ACH47A Armed Chinook
- Set 342672: Boeing Vertol CH47D Chinook
Modelling add-on
- CMK
- Set 4203: Boeing CH47 Chinook Interior set
- Set 4204: Boeing CH47 Chinook engine set (Italeri)
- Set 4218: Boeing CH47 Chinook Interior set (Italeri)
- Set 4219: Boeing CH47 Chinook Rear Fuselage roof interiorset (Italeri)
- Eduard
- Set (Big) 4885 : Detailset AHC47A Chinook (Italeri)
Setjes 48-558; 49-037; 49-355; X199 ACH-47A Chinook paint mask - Set (Big) 4906: Detailset CH47C Chinook HC1 (Italeri / Revell)
Setjes: 48-600; 48-601; 49-009 Remove Before Flight; 49-421; 49-422; X248 CH-47C/HC-1 Chinook mask - Set 49-037: Detailset ACH47 Chinook seatbelts (Italeri)
- Set 49-421: Detailset Boeing CH47C/HC1 Chinook Interior Self Adhesive (Italeri)
- Set 49-422: Detailset Boeing CH47C/HC1 Chinook Cargo and seatbelts Self Adhesive (Italeri)
- Set 48-355: Detailset ACH47A interior
- Set 48-558: Detailset ACH47A
- Set 48-600: Detailset CH47D/HC1 Chinook Cargo Interior (Italeri)
- Set 48-601: Detailset CH47D/HC1 Chinook Exterior (Italeri)
- Set (Big) 4885 : Detailset AHC47A Chinook (Italeri)
- Heritage Aviation
- Set CV48019 : RAF CH47 Chinook HC1 Rotor Bladen
- Italeri
- Set 3426002 : CH47 Chinook Detailset Italeri
Decals
- --
- Set --: --
| Schema | Kleurnaam | FS-nummer | RAL | Humbrol | XtraColor | Vallejo Model Color | Vallejo Model Air | Revell (36 = acryl; 32 = enamel) | Hataka | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standaard #1 | Geheel | Olijf-groen | 34094 | 6031 | 117 | X116 | 70.975 ?? | 71.250 | 32362 / 36362 | ~152 |
| Standaard #2 [CH-47F] | Geheel | Grijs | 36320 | 128 | X258 | 70.830 | 71.120 | ~035 | ||
| Opschriften | Lichtgrijs | 36375? | 127 | 70.989 | 71.046 | 32176 / 36176 | ||||
Officieel zijn de CH-47F Chinooks geheel FS 36118, dit lijkt echter in de praktijk een te donkere kleur te zijn. FS36320 lijkt dichter bij de werkelijk kleur te komen.
Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com
Let op de beschermingsplaat onder de uitlaat van de sterkere motoren.
Verder waren er wat verschillen ten aanzien van plaatsing van antennes en opschriften.
De beschermingsplaat onder de uitlaat van de sterkere motoren is nu achterwege gelaten en de uitlaten staan iets omhoog en naar buiten gericht. Dit werd later ook toegepast op de eerste serie Chinooks.
Verder waren er wat verschillen ten aanzien van plaatsing van antennes en opschriften.
Literatuur.
| Aerofax Minigrapoh 27: Boeing Helicopters CH-47 Chinook | David Anderton & Jay Miller | 1989 | Uitgever Aerofax, Inc., Arlington, Texas | |
| Luchtvaart; 10e jaargang nummer 10: Nederlandse Luchtmacht krijgt Boeing CH-47 Chinooks | Hans Heerkens | Pag. 344 - 351 | 1993 | Uitgeverij Ten Brink, Meppel |
| Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk | Willem Helfferich | pag. 67 - 68 | 1994 | Uitgever Uitgevers Wyt, Rotterdam |
| Modelbouw in Plastic jaargang 26, nummer 1: Boeing Vertol CH-47D Chinook | Erwin Stam | Pag. 20 - 22 | 1997 | I.P.M.S. Nederland, Nederland |
| Camouflage en Kentekens | J.Greuter e.a. | 1997 | Bonneville – Bergen (NH) |
Websites.