Historie

De Farman fabriek ontstond rond 1908. De broers Henry en Maurice Farman namen deel aan allerlei luchtvaart evenement in in augustus 1909 met drie door henry Farman ontworpen vliegtuigen.
In 1914 waren er al zo'n zeshonderd man in dienst.
De broers konden het echter niet echt goed met elkaar vinden en hadden hun eigen, strikt van elkaar gescheiden ontwerpbureaus.

De vliegtuigen die door Henry Farman voor de eerste wereldoorlog werden ontworpen leken op het eerste gezicht sterk op elkaar.
Het waren allemaal anderhalfdekkers met een duwschroef en rotatiemotor, een soort schuitje en twee open verspannen staartbomen.
Veelal verschilden de typen onderling slechts in spanwijdte, vleugeloppervlakte, motor, aantal spijlen.

De Farman HF-20 had bijvoorbeeld een spanwijdte van 13,5 m en had ook schaatsen tussen de wielen. De Farman HF-22 leek er veel op, maar had een spanwijdte van 15,58 m en geen schaatsen tussen de wielen.

 

 

 

Gebruik bij LVA; MLD en ML-KNIL.

In gebruik bij LVA.

In mei 1913 werd door kapitein Walaardt Sacré, Luitenant Van Heyst en ir Roozendaal in Frankrijk een aantal vliegtuigfabrieken bezocht op zoek naar materieel voor de op te richten Luchtvaart-Afdeeling.
Na evaluatie van producten van Famran, Caudron en Bleriot werd de keuze gemaakt om de Farman HF-20 aan te schaffen.
Er werden dan ook drie toestellen van dit type aangeschaft, die in september 1913 werden afgeleverd en de registratie LA2 tot en met LA4 kregen.

De toestellen zijn alle drie intensief gebruikt voor de opleiding.
De LA2 stortte neer op 27 september 1915, waarbij de vliegers de Lt Hofstee en Lt Polis om het leven kwamen. Op 26 juni stortte de LA3 neer te Soesterberg, de lt Schlimmer werd zwaargewond, de korporaal-mecanicien Van de Wal, raakte slechts licht gewond. De overgebleven LA4 werd begin 1918 voorzien van de nieuwe registratie HF26 en medio 1919 buiten dienst gesteld.

Begin 1914 werd een nieuwe bestelling gedaan voor zes toestellen van een grotere, verbeterde versie, de Farman HF-22. Door het uitbreken van de oorlog werden er vier afgeleverd. Drie ervan kregen de LVA-registratie LA6 tot een met LA8. De vierde ging naar de marine met de registratie M1. Vreemd genoeg hadden twee toestellen een motor van slechts 60 pk, de beide anderen hadden een motor van 80 pk. De motor van 60 pk werd al snel vervangen door een motor van 80 pk.

De marine Farman M.1 werd al op 25 mei 1915 overgedragen aan de LVA, waar het de registratie LA9 kreeg.

De NV Nederlandsche Vliegtuigenfabriek Trompenburg van Henri Wijnmalen werd ingeschakeld om vliegtuigen te leveren. Wijnmalen had licentierechten voor de Farman.

Op 22 juni 1915 werd de eerste door Trompenburg gebouwde Trompenburg-Farman HF22 met registratie LA10 geleverd. De laatste Trompenburg-Farman, LA27 werd op 26 april 1916 geleverd. Trompenburg bouwde elf toestellen voor de LVA, te weten LA10, LA11, LA15 t/m LA21 en LA26 en LA27 en drie stuks voor de Marine.

 Begin 1918 werden de nog resterende Farmans voorzien van nieuwe registraties HF10 t/m HF20.  Onderdelen van gecrashte toestellen en aanwezige reserveondelen werden door de technische dienst van de LVA gebruikt om twee nieuwe toestellen te bouwen, LA30 en LA32, later HF15.

In de loop van de tijd werden de Gnome-motoren vervangen door Zweedse Thulin A-motoren van 80-100 pk.

Eind 1918 werden alle overgebleven Farmans buiten dienst gesteld en verkocht.

In gebruik bij MLD.

Het eerste vliegtuig van de Marine kwam op 28 juli 1914 in dienst, een Farman HF-22. Deze kreeg de registratie MA1. Het toestel werd op Soesterberg intensief gebruikt als lesvliegtuig. Na een jaar was het daardoor eigenlijk opgevlogen en moest het grootschalig onderhoud ondergaan. Het werd daarop overgedragen aan de LVA, die het daarna als LA9 in gebruik nam.

Eind juli 1915 werd de tweede Farman ontvangen, met registratie M1, gevolgd door nog vijf andere toestellen. Deze waren in licentie gebouwd bij Trompenburg. In de loop van 1917 werd de registratie gewijzigd in A1 tot en met A6.

In oktober 1918 werden de toestellen overgeplaatst naar het nieuwe Marinevliegkamp "De Kooy" en daar nog tot medio 1919 gebruikt voor de opleiding.

In gebruik bij ML-KNIL.

In 1913 werd een Farman HF-20 aangeschaft en op Soesterberg gebruikt als trainer. Het toestel, dat nooit in Nederlands Indië is geweest, werd in 1916 overgenomen van de LVA.

Later werd nog een toestel gekocht, dat ook uitsluitend op Soesterberg is gebruikt.

 

Registratie-overzicht LVA; MLD en ML-KNIL.

Registratiegegevens ML-KNIL

 

Registratiegegevens LVA.

Registratie Registratie	2e Registratie 2e Registratie	Constr. nr. Constr. nr.	Datum in dienst Datum in dienst	Datum uit dienst Datum uit dienst	Opmerkingen Opmerkingen
Nederlandse registraties met een letter hebben bij de LVA GEEN verbindingsstreepje. Voorbeeld: LA34, D405. Het verband tussen de nieuwe registraties in december 1917 en de LA-registraties is NIET bekend in geval er meerdere toestellen van één type werden vernummerd. Het voorschrift daarover is verloren gegaan.
Farman HF-20
LA2			03-10-1913	27-09-1915	Gevallen en vernield, daarna afgeschreven
LA3			04-10-1913	26-07-1917	Gevallen en vernield, daarna afgeschreven
LA4			08-10-1913	01-11-1919	Op 07-05-1918 Noodlanding en vernield; 01-01-1919 afgeschreven
LA6			28-07-1914	28-01-1916	Gevallen en vernield, daarna afgeschreven
Farman HF-22
LA7	HF10		02-08-1914	01-11-1919	Afgeschreven
LA8			02-08-1914	17-8-1916	Afgeschreven.
LA9	HF11		28-05-1915	01-11-1919	Afgeschreven.
LA10	HF12		05-06-1915	01-11-1919	Afgeschreven.
LA11	HF13		23-08-1915	01-11-1919	Afgeschreven.
LA15	HF14		01-10-1915	01-11-1919	Afgeschreven.
LA16	HF15		31-10-1915	01-11-1919	Afgeschreven.
LA17			29-11-1915	01-11-1919	Afgeschreven.
LA18	HF16		17-12-1915	01-06-1916	Afgeschreven na te zijn aangereden
LA19			29-12-1915	24-10-1916	Afgeschreven na te zijn neergestort.
LA20	HF17		28-01-1916	01-11-1919	Afgeschreven.
LA21			18-02-1916		Toestel is waarschijnlijk afgeleverd aan ML-KNIL als K4
LA21 II	HF18		1916	01-11-1919	Mogelijk ex-K3 van ML-KNIL
LA26	HF19		13-03-1916	01-11-1918	Botsing in lucht boven Soesterberg met Caudron C427 Afgeschreven
LA27	HF20		25-04-1916	01-11-1919	Afgeschreven.
LA30			1916	28-07-1916	Eigenbouw door LVA. Bij landing gecapoteerd en vernield. Afgeschreven
LA32	HF25			28-07-1916	Eigenbouw door LVA; Afgeschreven.

 

Registratiegegevens MLD.

Registratie Registratie	2e Registratie 2e Registratie	3e Registratie 3e Registratie	Constr. nr. Constr. nr.	Datum in dienst Datum in dienst	Datum uit dienst Datum uit dienst	Opmerkingen Opmerkingen
MA-1				28-07-1914	28-05-1915	Farman HF-22; Naar LVA als LA9.
M-1	M.A.1	A-1		30-07-1915	14-03-1919	Afgeschreven, na ongeval op Marine Vliegkamp De Kooy.
M-2	M.A.2	A-2		16-10-1915	31-03-1919	Afgeschreven.
M-3	M.A.3	A-3		1916	15-11-1917	Farman HF-22; In dienst medio 1916; Afgeschreven na noodlanding Soesterberg.
A-4				28-11-1917	17-02-1922	Afgeschreven.
A-5				06-12-1917	09-03-1920	Afgeschreven.
A-6				16-12-1917	31-03-1919	Afgeschreven.

 

Schaal 1/72

Bouwpakketten

• Luedemann
  • Kit L4001X: Een resin kit van een Farman HF20/22/23
• Omega
  • Kit PR72271: Farman HF20 (LVA) (Dutch AF, Belgian AF).
  • Kit PR72048: Een resin kit van een Farman HF22.
  • Kit PR72047: Een resin kit van een Farman HF20.
• Skuld
  • Kit XX: Een vacu gevormd model van een Farman MF-20/HF-23

Modelling add-on

• --
  • Set --: --

Decals

• --
  • Set --: --

Schaal 1/48

Bouwpakketten

• --
  • Kit --:--

Modelling add-on

• --
  • Set --: --

Decals

• --
  • Set --: --

 

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

 

Literatuur.

AVIA: 34e jaargang nummer 3: Vliegtuiginformatie: Farman HF-22	Thijs Postma & F. Zandvliet	Pag. 92 - 96	1975	Uitgevers Wyt, Rotterdam
AVIA: 34e jaargang nummer 6: Lezers schrijven: Farman - 2	Harm J. Hazewinkel	Pag. 209	1975	Uitgevers Wyt, Rotterdam
AVIA: 34e jaargang nummer 6: Lezers schrijven: Farman - 1	Frits Gerdessen	Pag. 208	1975	Uitgevers Wyt, Rotterdam
Zestig jaar Marineluchtvaartdienst in Beeld.	Hugo Hooftman	Pag. 1 - 2	1977	Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 1.	Hugo Hooftman	Pag. 1; 6 - 8	1977	Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld. Deel 1	Hugo Hooftman	Pag. 3	1978	Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Nederlandse Marinevliegtuigen	Thijs Postma & Nico Geldhof	Pag. 6	1978	Uitgever: Omniboek, 's Gravenhage
AviaHobby; eerste jaargang 1980: De vliegtuigen van de Luchtvaartafdeling	F. Gerdessen		1980	Uitgevers Wyt, Rotterdam
Nederlandse vliegtuigen naar buitenlands ontwerp	Theo Wesselink & Thijs Postma	Pag. 17 - 20	1984	Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem
40 Jaar luchtvaart in Indië	Gerard Casius & Thijs Postma	Pag. 19	1986	Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland	Koos van de Berg	Pag. 6	1987	Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim
KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913	Wim Schoenmaker & Thijs Postma	Pag. 9	1987	Uitgeverij De Alk, Alkmaar
70 Jaar Marine-LuchtvaartDienst	Nico Geldhof	Pag. 11	1987	Uitgeverij Eisma b.v., Leeuwarden
Vliegen voor de Vloot; 70 jaar Marineluchtvaartdienst	Harm J. Hazewinkel	Pag. 4 - 6	1987	Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim
Nederlandse Militaire Luchtvaart deel V: Farman HF-20/HF-22/F-40	Harm J. Hazewinkel	Pag.	1990	Uitgever: St. Vrienden v.h.Mil. Luchtv. Museum, Soesterberg
Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk)	Willem Helfferich	Pag. 11 - 13	1994	Uitgevers Wyt, Rotterdam
Camouflage en Kentekens	J. Greuter e.a.		1997	Bonneville – Bergen (NH)
85 Jaar Marineluchtvaartdienst in beeld Van Farman tot NH 90 Helikopter	Peter Korbee	Pag. 8 - 9	2002	Uitgever: Korbee MLD Promotie, Valkenburg

 

Websites.

• Avrosys.nu: Farman HF20/22
• Aviastar.org: Farman HF20
• AviaFrance: Farman HF20/22

--