Fokker C.X
Historie
De Fokker C.X werd begin jaren dertig van de vorige eeuw ontwikkeld als opvolger van de zeer succesvolle Fokker C.V uit de jaren twintig.
Fokker stuurde een vertegenwoordiger naar de ML-KNIL, die ruim twintig Fokkers C.VE in gebruik had, om na te gaan of er behoefte was aan een opvolger. Na enig aandringen kwam er pas medio 1933 een reactie. Fokker reageerde erg snel met gegevens van de nieuwe Fokker C.X
Begin 1934 volgde een opdracht voor de bouw van een prototype , uitgerust met een Rolls Royce Kestrel IIS vloeistofgekoelde lijnmotor van 610 pk. Het prototype maakte de eerste vlucht op 9 oktober 1934, maar crashte al in december.
De ML-KNIL plaatste in februari 1935 een opdracht voor de bouw van veertien toestellen, uitgerust met een Rolls Royce Kestrel V van 685 pk. De toestellen werden aangeduid als Fokker C.XK. Het prototype, met registratie FCx450, werd gerepareerd en vloog weer in mei 1935.
Het eerste, echte productietoestel, FCx451, mocht door Fokker voor demonstratievluchten worden gebruikt, met de civiele registratie PH-AKIJ. Medio september 935 maakte het toestel een demonstratievlucht in Ankara en crashte tijdens een duikvlucht. Hierbij braken stukken van het toestel en brak de linkervleugel. 'Flutter' werd toen als de meest waarschijnlijke oorzaak aangewezen.
Na herziening van de vleugels werden de flaps van de ondervleugels weggelaten.
| Afmetingen: | |||
| Lengte: | 9,27 m | Spanwijdte: | 12 m |
| Hoogte: | 3,2 m | Vleugeloppervlak: | 31,5 m2 |
| Gewichten: | |||
| Gewicht (Leeg): | 1460 kg | Max. start gewicht: | 2310 kg |
| Prestaties: | |||
| Max. snelheid: | 316 km/u | Kruissnelheid: | 270 km/u |
| Stijgsnelheid | - m/min | ||
| Plafond: | 8800 m | Vliegbereik: | 850 km |
| Bemanning: | Twee man: één vlieger plus één waarnemer/luchtschutter | ||
| Motortype: | Eén Rolls Royce Kestrel V van 640 pk | ||
| Bewapening: | Twee mitrailleurs; bommen | ||
Gebruik bij LVA en ML-KNIL.
Gebruik bij LVA.
De LVA toonde al snel interesse in de Fokker C.X en plaatste eind december 1933 een eerste opdracht voor drie toestellen, al snel gevolgd door een order voor een vierde toestel.
Deze toestellen, aangeduid als Fokker C.XH verschilden ten opzichte van de C.XK in dat ze gebouwd werden als trainers, geen staartwiel hadden en ook geen cockpitkap, maar twee, van elkaar gescheiden zitplaatsen. Het eerste toestel, registratie 700 was bovendien uitgerust met flaps in de ondervleugel.
Ze waren verder voorzien van een Rolls Royce Kestrel IIS van 610 pk, met een tweebladige, houten Weybridge propeller en twee vaste 7.9 mm mitrailleurs in de neus en een derde, beweegbare voor de achterste cockpit.
De toestellen werden pas begin september 1935 afgeleverd. Dit was vele maanden later dan gepland en werd veroorzaakt door allerlei moeilijkheden en ook doordat de LVA met steeds nieuwe eisen kwam ten aanzien van cockpit-layout en andere uitrusting.
Desondanks plaatste de LVA begin 1935 een vervolgorder voor zestien toestellen. Het officiële contract werd pas in maart 1936 getekend. De eerste toestellen van deze tweede serie hadden toen al hun eerste vlucht gemaakt. Deze tweede serie kwam meer overeen met de C.XK en had een cockpitkap, een Rolls Royce Kestrel V en een staart wiel. De bewapening kwam wel overeen met de eerste serie, alleen de bewapening in de neus was gereduceerd tot één mitrailleur.
De toestellen bleken, na aanvankelijk problemen met de motoren, erg betrouwbaar en waren allemaal nog in operationele dienst in mei 1940.
![Fokker C.X registratie 702 van de LVA. <br/>[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]](http://images.memorix.nl/nda/thumb/620x620/8dad6fea-8700-8d43-60ba-2c850aa3181b.jpg)
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Gebruik bij ML-KNIL.
De eerste toestellen werden vanaf augustus 1935 afgeleverd. Het eerste toestel werd enige tijd gebruikt voor demonstratiedoeleinden, maar crashte in september 1935. Een vijftiende toestel werd als vervanging gebouwd.
Pas in juli 1936 waren alle veertien toestellen afgeleverd.
De eerste Fokker C.X werd in november 1935 op Andir geassembleerd en ingevlogen. Het type bleek een hele verbetering ten opzichte van de oude Fokker C.V. Aanvankelijk werd de Fokker C.X gebruikt voor verkenning, maar al na enkele maanden kreeg het type een andere rol toegewezen.
De ML-KNIL ging namelijk over tot formering van een luchtmacht met snelle bommenwerpers, die een mogelijke invasiemacht moesten aanvallen. In januari 1937 werden de eerste Martins 139 afgeleverd.
De verkenningstaak van de Fokker C.X kwam daarmee te vervallen en de toestellen werden in de loop van 1937 omgebouwd tot trainer voor de voortgezette opleiding (volgend op de elementaire opleiding op de Koolhoven Fk-51 en later de Ryan STM)
Tot aan het begin van de oorlog ging twee toestellen verloren, op 7 maart 1938 vloog een onbekend toestel tegen een berg en FCx461 stortte op 7 januari 1939 neer ten gevolge van motorstoring. In december 1941 waren tien toestellen in gebruik op Kalidjati en waarschijnlijk twee toestellen op Madioen voor cartografie. Hoogst waarschijnlijk zijn alle toestellen verloren gegaan tijdens bombardementen of verbrand bij de capitulatie.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Fokker C.X
Registratie-overzicht LVA en ML-KNIL.
Registratie-overzicht LVA
| Registratie
Registratie
|
Constr. nr.
Constr. nr.
|
Datum in dienst
Datum in dienst
|
Datum uit dienst
Datum uit dienst
|
Opmerkingen
Opmerkingen
|
|---|---|---|---|---|
| Oorspronkelijk C-XH met staartslof en RR Kestrel IIS. Was voorzien van dubbele besturing. | ||||
| 700 | 5382 ? | 1935 | 14-05-1940 | Kreeg na ongeval op 30-3-1937 een nieuwe romp, andere motor (RR Kestrel V; was RR Kestrel IIS); staartwiel (in plaats van staartslof) en een (halve) cockpitkap [Werd verbouwd tot C-XK.] Op 14 mei min of meer gereed |
| 701 | 5383 ? | 1935 | 14-05-1940 | Stond mei 1940 bij de Fokkerfabriek te Amsterdam Noord. (30 % gereed) en is waarschijnlijk in Duitse handen gevallen. |
| 702 | 5384 ? | 1935 | 14-05-1940 | Stond mei 1940 bij de Fokkerfabriek te Amsterdam Noord. (30 % gereed) en is waarschijnlijk in Duitse handen gevallen. |
| 703 | 5385 ? | 1935 | 14-05-1940 | Stond mei 1940 bij de Fokkerfabriek te Amsterdam Noord voor reparatie. (90 % gereed) en is waarschijnlijk in Duitse handen gevallen. |
| Fokker C.XK | ||||
| 704 | 5400/5402? | 1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 28-02-1936. Stond in mei 1940 op Bergen in hangar 4 voor revisie en is door 't bombardement vernield. |
| 705 | 5401/5403? | 1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 28-02-1936. Stond in mei 1940 op Bergen. Maakte een aantal oorlogsvluchten en elt. Hoekstra vloog er op 14 mei 1940 mee naar Frankrijk, waar het toestel bij Duinkerken werd achtergelaten. |
| 706 | 5402/5405? | 1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 22-02-1936. Stond in mei 1940 op Bergen. Werd tijdens een oorlogsvlucht op 10 mei zwaar beschadigd, maar kon worden gerepareerd en op 14 mei werd vanaf Ruigenhoek nog een verkenningsvlucht gemaakt en werd weer beschoten en beschadigd. |
| 707 | 5403/5405? | 1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 06-03-1936. Stond in mei 1940 op Bergen in hangar 4 voor revisie. Vernield tijdens bombardement. |
| 708 | 5404/5406? | 1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 06-03-1936. Stond in mei 1940 op Bergen. Maakte oorlogsvlucht naar Waalhaven en moest, na te zijn aangevallen op de terugweg noodlanden bij Den Hoorn en is mogelijk in Duitse handen gevallen. |
| 709 | 5405/5407? | 1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 20-03-1936. Stond in mei 1940 op Bergen en maakte oorlogsvlucht naar Waalhaven en moest, na te zijn aangevallen op de terugweg noodlanden bij Wateringen. Mogelijk in Duitse handen gevallen. |
| 710 | 5406/5408? | 04-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 20-03-1936. Stond in mei 1940 op Bergen in hangar 4 voor revisie. Vernield bij bombardement. |
| 711 | 5407/5409? | 04-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 27-03-1936. In mei 1940 gestationeerd op Bergen. Maakte verscheidene oorlogsvluchten. Op 14 mei 1940 na een vlucht naar Ruigenhoek daar door eigen mensen in brand gestoken. |
| 712 | 5408/5410? | 04-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 27-03-1936. In mei 1940 gestationeerd op Bergen en maakte verscheidene oorlogsvluchten, o.a. voor bombardement van Waalhaven en op 13 mei bij Wageningen. Op 14 mei 1940 na een vlucht via Schiphol naar Ruigenhoek daar door eigen mensen in brand gestoken |
| 713 | 5409/5411? | 05-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 02-04-1936. In mei 1940 gestationeerd op Bergen en startte op 10 mei als eerste toestel om Valkenburg aan te vallen. Het toestel maakte vier oorlogsvluchten. Op 14 mei 1940 na een vlucht naar Ruigenhoek daar door eigen mensen in brand gestoken. |
| 714 | 5410/5412? | 05-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 02-04-1936. In mei 1940 gestationeerd op Bergen en maakte op 10 mei vlucht naar Valkenburg en later naar Moerdijk. Wegens motorstoring later niet meer ingezet, maar kon op 14 mei 1940 wel een vlucht naar Ruigenhoek maken en is daar door eigen mensen in brand gestoken. |
| 715 | 5411/5413? | 05-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 09-04-1936. In mei 1940 gestationeerd op Bergen en maakte één oorlogsvlucht; daarna problemen met de motor en is op Bergen achtergebleven en mogelijk in Duitse handen gevallen. |
| 716 | 5412/5414? | 05-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 08-04-1936. Stond in mei 1940 op Waalhaven en waarschijnlijk vernield bij bombardement. |
| 717 | ????/5415? | 06-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 25-05-1936. Stond in mei 1940 bij Fokker in Amsterdam-Noord (voor reparatie?) en was voor circa 30% gereed. |
| 718 | 5414/5416? | 06-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht 26-05-1936. Stond in mei 1940 op vliegveld Hilversum ingedeeld bij de 1e Verkenningsgroep. Was niet gevechtsgereed en stond gedeeltelijk gedemonteerd in de hangar en is beschoten en vernield. |
| 719 | 5415/5417? | 06-1936 | 14-05-1940 | Eerste vlucht ??-??-1936. Stond in mei 1940 op vliegveld Hilversum ingedeeld bij de 1e Verkenningsgroep. Was niet met bomrekken uitgerust en is gebruikt voor verkenningen, op 10 mei overgevlogen naar vliegpark Middenmeer en heeft vandaar uit op 12 mei verkenningen uitgevoerd. |
Registratie-overzicht ML-KNIL.
| Registratie
Registratie
|
Constr. nr.
Constr. nr.
|
Datum in dienst
Datum in dienst
|
Datum uit dienst
Datum uit dienst
|
Opmerkingen
Opmerkingen
|
|---|---|---|---|---|
| FCx450 | 5379 | Verongelukt op eerste vlucht boven Nederland op 7 december 1934 | ||
| FCx451 | 5380 | Eerste vlucht 15-01-1936. | ||
| FCx452 | 5381 | Eerste vlucht 5-12-1935 | ||
| FCx453 | 5382 | Eerste vlucht 27-09-1935. | ||
| FCx454 | 5383 | Eerste vlucht 19-03-1936. | ||
| FCx455 | 5384 | Eerste vlucht 22-10-1935. | ||
| FCx456 | 5385 | Eerste vlucht 16-10-1935. | ||
| FCx457 | 5386 | Eerste vlucht 22-10-1935. | ||
| FCx458 | 5387 | Eerste vlucht 26-10-1935. | ||
| FCx459 | 5388 | Eerste vlucht 02-11-1935. [Mogelijk uitgerust met RR Kestrel II i.p.v. RR Kestrel V??] |
||
| FCx460 | 5389 | Eerste vlucht 08-11-1935. | ||
| FCx461 | 5390 | 24 januari 19389 | Eerste vlucht 15-11-1935. Crash na motorstoring. |
|
| FCx462 | 5391 | Eerste vlucht 21-11-1935. | ||
| FCx463 | 5392 | Eerste vlucht 29-11-1935. |
Schaal 1/72
Bouwpakketten
- Alpha
- Kit XX: Een vacu gevormde kit
- AZ Models
- Kit 7238: Een spuitgiet model met resin en foto-ets onderdelen.
Er staat wel een foutje in de scchilderinstructies: de onderzijde van de LVA-machines is LVA-blauw en niet aluminium-dope.
- Kit 7238: Een spuitgiet model met resin en foto-ets onderdelen.
- CMK
- Kit 5094: Een resin model van een Fokker C.X met RR Kestrel
- Vami
- Kit 7208: Een resin kit
Modelling add-on
- Kora Models
- Set KC7254: Conversie-set Fokker CX Early version (Dutch Service)
- Set KC7255: Conversie-set Fokker CX Trainer version (Dutch Service - 703)
- Set KC7256: Conversie-set voor Fokker CX Hispano (Dutch Service - 750)
- Set DS7282: Fokker CX Dutch Service- Correction Wheel set (AZ)
- Set DS7283: Fokker CX Dutch Service- Correct Interior set (AZ)
- Set DS7284: Fokker CX Dutch Service - weapons set (AZ)
- Set DS7285: Fokker CX Dutch Service - Correct engine set (AZ)
- Set DS72109: Fokker CX Dutch Service - Correct lower wings set (AZ)
Decals
- Dutch Decal
- Set 72067: Set decals voor ML-KNIL: Lodestar, C47, B25D/J Mitchell, K57 "Topsy", L4J, Fokker CX RNEIAF, Kansan, B25G Mitchell RNMFS
Schaal 1/48
Bouwpakketten
- Geromy
- Kit 48-003: Een resin kit in een beperkte oplage uitgebracht
Modelling add-on
- --
- Set --: --
Decals
- --
- Set --: --
| Schema | Kleurnaam | FS-nummer | WEM | Humbrol | XtraColor | Vallejo Model Color | Vallejo Model Air | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standaard #1 LVA | Bovenzijde | LVA Khaki | AC D05 | |||||
| Onderzijde | LVA Blauw | AC D04 | ||||||
| Standaard #1 ML-KNIL | Bovenzijde | LVA Khaki | AC D05 | |||||
| Onderzijde en bovenzijde vleugels | Aluminium dope | |||||||
Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com
Fokker C.X LVA
Afleveringsschema Fokker C.X eerste serie 700 t/m 704 (excl. 703).
Deze hadden bij aflevering geen cockpitkap en aanvankelijk een staartslof in plaats van een staartwiel.
Afleveringsschema Fokker C.X 703.
Deze was voorzien van een dubbele cockpit.
Afleveringsschema Fokker C.X; tweede serie 705 e.v.
Deze waren voorzien van cockpitkap, staartwiel en een dubbele mitrailleur in de neussectie.
Fokker C.X ML-KNIL
Afleveringsschema Fokker C.X; ML-KNIL.
Deze waren voorzien van cockpitkap, staartwiel en een enkele mitrailleur in de neussectie.
Literatuur.
| Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 1. | Hugo Hooftman | Pag. 110 - 113 | 1977 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
| Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld. Deel 1 | Hugo Hooftman | Pag. 75 - 89 | 1978 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
| Fokker, Bouwer aan de wereldluchtvaart | Thijs Postma | Pag. 96; 130 - 131 | 1979 | Uitgever: Unieboek b.v., Houten |
| Nederlandse Vliegtuig-Encyclopedie No. 10 Fokker C.X. | Hugo Hooftman | Pag. | 1980 | COCKPIT-uitgeverij, Bennekom |
| De Nederlandse Vliegtuigen: Alle vliegtuigen ooit in Nederland ontworpen en gebouwd | Theo Wesselink & Thijs Postma | Pag. 88 - 90 | 1982 | Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem |
| Fokker,-vliegtuigen voor de Militaire Luchtvaart | Pag. 9 | 1982 | ||
| 40 Jaar luchtvaart in Indië | Gerard Casius & Thijs Postma | Pag. 51 | 1986 | Uitgeverij De Alk, Alkmaar |
| Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht: 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland | Koos van de Berg | Pag. 20 | 1987 | Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim |
| KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 | Wim Schoenmaker & Thijs Postma | Pag. 51 | 1987 | Uitgeverij De Alk, Alkmaar |
| Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk) | Willem Helfferich | Pag. 19 - | 1994 | Uitgevers Wyt, Rotterdam |
| Luchtvaart; 12e jaargang nummer 5: Foto van Fokker C.X 704 (Zwart-wit). | Pag. 42 | 1995 | Uitgeverij Ten Brink, Meppel | |
| Camouflage en Kentekens | J. Greuter e.a. | 1997 | Bonneville – Bergen (NH) | |
| Warplane No. 5 Fokker C.X | E. Hoogschagen | 2013 | Lanasta - Emmen |
Websites.
- WillemSessink.nl: Fokker C.X
- Grebbeberg.nl
- Dutch-Aviation.nl: Fokker C.X
- Wikipedia Nl: Fokker C.X
- Go2War2: Fokker C.X
--