Nederlandse Modelbouw en Luchtvaartsite

Dutch Modelling and Aviation

In Memoriam

Klaas Willem Jonker
(Wilko)
† 30 april 2018

Op maandag 30 april 2018 is Wilko Jonker na een lang ziekbed overleden op de leeftijd van 58 jaar. Hij laat een vrouw en twee kinderen achter. De Nederlandse militaire lichtvaart en plastic modelbouw waren zijn hobby en op deze website heeft hij alle kennis die hij in de vele jaren daarover heeft verzameld gedeeld. Zijn hobby heeft hem tot in de laatste week van zijn leven af kunnen leiden van de voortwoekerende ziekte in zijn lijf. De contacten met andere hobbyisten waren een belangrijkste steun voor hem.

Deze website zal door verschillende mensen zo lang mogelijk in stand worden gehouden, zodat andere liefhebbers kunnen blijven profiteren van uitgebreide inhoud.

Hiller OH-23 Raven

Historie

De Hiller UH-12 was een ontwikkeling van de uit 1948 stammende Hiller Model 360 en was voorzien van een Franklin 6V4-178-B33 motor van 175 pk. Dit toestel maakte de eerste transcontinentale, commerciële (helikopter) vlucht.
Door toepassing van een andere motor en nieuwe rotorbladen werd het als UH-12A door de US Army aangeschaft onder andere verkenningsdoeleinden. Het kreeg de militaire type aanduiding H-23 Raven. De US Navy gebruikte het voornamelijk als trainer en duidde het toestel aan als HTE-1.

Versies

De H-23B:
was voorzien van een zwaardere Franklin 6V4-200-C33 -motor van 200-210 pk. Deze werd door de US Army gebruikt als trainer. De US Army had er 216 in gebruik als trainer en nog eens 237 voor uiteenlopende doeleinden.
De UH-12B:
was voorzien van schaatsen of drijvers. Echter de US Navy bestelde een serie als HET-2 uitgerust met een wielonderstel.
De UH-12C:
, verscheen in 1955. Deze had dezelfde motor, maar had geheel metalen rotorbladen en een bolle canopy. In 1956 werden er 156 van geleverd aan de US Army als H-23C.
De OH-12D:
een puur militaire versie verscheen in 1956. de US Army nam er 483 van in gebruik. Het toestel had nu een krachtiger Lycoming VO-540 motor van 320 pk. Verder was de overbrenging ingrijpend gewijzigd en verbeterd.
De UH-12E:
de meest bekende uitvoering had weer een krachtiger motor. De US Army nam hem in dienst als OH-23G om vrijwel alle OH-23D’s te vervangen.
UH-12E4:
In 1960 verscheen een vierzits-uitvoering als Model E4. Deze had een grotere cabine en een aangepaste anhedrale stabilisator aan de staart. De US Army nam er 23 van in gebruik als OH-23F.

 

Technische gegevens
Afmetingen:
Lengte met rotor 8,8 m Hoogte 7,7 m
rotordiameter 2,5 m Staartrotor - m2
Gewichten:
leeg 457 kg Max. startgewicht 839 kg
Prestaties:
Max. snelheid   153 km/u kruissnelheid 132 km/u
Vliegbereik 330 km Plafond: 4025 m
Overigen:
Motortype: Eén Franklin 0-335-6 van 250 pk
Bemanning: Eén vlieger plus één waarnemer
   

 


De eerste toestellen kwamen in juni 1955 in Nederlandse dienst bij het 298 squadron.
In mei 1956 werden er ook een aantal ingedeeld bij 299 squadron. De toestellen waren van het de GPLV (Groep Lichte Vliegtuigen) een landmachtonderdeel, maar ze werden door de Klu gevlogen en onderhouden. De toestellen voerden aanvankelijk squadronregistraties, tot dat die in 1959 werden afgeschaft.
De Hillers werden onder MDAP-voorwaarden geleverd.
In mei 1959 kwam nog een extra toestel, de O-36. Dit was een afwijkend type met als uiterlijk kenmerk de bolle cockpitkap.

N89 01 17

Hiller OH-23 O-36, gefotografeerd in 1989 in het Militaire Luchtvaart Museum te Soesterberg.

 


Registratie
Registratie
2e Registratie
Registratie
US Fiscal Year-nr.
US Fiscal Year-nr.
Constr. nr.
Constr. nr.
Datum in dienst
Datum in dienst
Datum uit dienst
Datum uit dienst
Opmerkingen
Opmerkingen
8A-201 O-1 54-2935 729 06-1955 04-1965 Werd N7299
8A-205 O-2 54-2936 730 06-1955 04-1965 Werd D-HAMU
8A-203 O-3 54-2937 731 06-1955 12-1965 Werd N42937
8A-206 O-4 54-2938 732 06-1955 06-1965 naar Turkije
8A-204 O-5 54-2939 733 06-1955 06-1965 Werd N8505
8A-200 O-6 54-2940 734 06-1955 01-1965 Buiten dienst 1965
8A-202 O-7 54-2941 735 06-1955 06-1965 Werd N8506
8A-207 O-8 54-2942 736 10-1955 06-1965 Werd G-AYCI
8A-208 O-9 54-2943 737 10-1955 12-1965 Buiten dienst 1966
8A-209 O-10 54-2944 738 09-1955 21-3-1958 Afgeschreven
8A-210 O-11 54-2945 739 10-1955 04-1965 Werd D-HFNA
8A-211 O-12 54-2946 740 09-1955 01-1965 Nnaar Turkije medio 1965
8A-212 O-13 54-2947 741 09-1955 01-1965 Restanten naar USAFE Disposal Yard SSB
8A-213 O-14 54-2948 742 10-1955 25-04-1956 Afgeschreven 06-1956 na ongeval bij Stroe
8A-214 O-15 54-2949 743 12-1955 06-1965 Werd N8507
  O-16 54-862 675 11-1958 12-1965 Werd N43677
  O-17 54-863 676 11-1958 06-1965 Werd N8504
  O-18 54-864 677 11-1958 12-1965 Naar Army AviationSchool, Fort Rucker
  O-19 54-865 678 11-1958 12-1965 Werd N9885
8A-218 O-20 54-866 679 01-1957 12-1965 Naar Army Aviation School, Fort Rucker
  O-21 54-867 681 11-1958 06-1965 Werd N8503, later D-HGAG
  O-22 54-868 682 12-1958 12-1965 Werd N4724, later N25PC
8A-220; O-23 54-869 683 03-1957 06-1965 Werd OH-HHA
  O-24 54-870 684 11-1958 12-1965 Werd N4725
8A-221 O-25 54-871 685 05-1957 12-1965 Naar Army Aviation School, Fort Rucker
  O-26 54-872 687 11-1958 06-1965 Werd G-AYCH
  O-27 54-873 688 11-1958 12-1965 Naar Army AviationSchool, Fort Rucker
  O-28 54-874 689 10-1958 05-1965 Restanten naar USAFE Disposal Yard SSB??
  O-29 54-875 690 12-1958 12-1965 Naar Army AviationSchool, Fort Rucker
  O-30 54-876 693 12-1958 12-1965 Naar Army AviationSchool, Fort Rucker
8A-219 O-31 54-877 694 01-1957 12-1965 Werd N4877A
8A-222; O-32 51-16411 664 03-1957 12-1965  
8A-216 O-33 51-16412 665 04-1956 04-1965 Restanten naar USAFE Disposal Yard SSB
8A-217 O-34 51-16413 666 04-1956 06-1965 Werd OH-HHB
8A-215 O-35 51-16414 669 01-1956 04-1965 Werd G-AWKG
  O-36 57-6521 937   04-1965 Afwijkend type, OH-23C; met bolle cockpitkap.
Bewaard en naar MLM

 


Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • Special Hobby
    • Kit 72017:  model van een Hiller UH-12C.

(Ver)Bouwverslag door Jan Brussaard:

Er werd (op een bijeenkomst van de SIG Nederlandse Militaire Luchtvaart) mij gevraagd, na het zien van de door mij gebouwde Hiller Raven, of ik van die bouwerij wat op papier kon zetten. Ja, en dat was even een probleem, want ik ben niet zo'n beste schrijver en zeker niet, als je tijdens de bouw, niet gelijk alles op papier hebt gezet. Maar ik ga het toch proberen.
In een winkel trof ik het setje van SPECIAL HOBBY van der Hiller UH-12 Raven. Hiep hoi, de eerste heli van de KLu en die werd dus gelijk aangekocht.
Thuis gekomen werd het doosje natuurlijk gelijk enthousiast open gemaakt, maar toen was het even slikken. Wat in het doosje zat, was niet geschikt voor een Nederlandse Raven. Wat het wel was, dat was me even niet duidelijk, dus eerst maar eens gaan zoeken naar voldoende foto’s en dergelijke, maar dat viel ook tegen.
Eindelijk vond ik op Internet een site via Google, n.l. Aircraft Walk-Around Hiller UH-12C Militaire Luchtvaart Museum.

Dit is een hele fotoreportage van deze Hiller (het enige UH-12C-model van de KLu) in het ML museum te Soesterberg.
Echter toen deed zich weer het volgende probleem voor.
Dit was de enige, met een bolle cockpit en alle andere (van het UH-12B-model) hadden allemaal een rechte voorkant.
Er werd eerst een mal gemaakt voor een nieuwe, rechte cockpitkap. Met behulp van deze mal werd een nieuwe (tweedelige) vlakke kap getrokken.

De bodem, de no's 4, 14, 15, 16, 17, 25 en 27 werden gewoon in elkaar gezet. Maar de bank op onderdeel no.25 is voor twee man en de Ned. Raven, was 3-persoons, n.l. 2 vliegers en 1 passagier, dus riemen weg en 3 maal nieuwe gemaakt. De volgende stap was dus de dubbele bediening. De bank werd in tweeën gedeeld door er een gleuf in te maken, voor de tweede no. 23, de stick en natuurlijk ook nieuwe voetpedalen maken van dunne draadjes, d.w.z. aan beide zijden van de console een pedaal en voor de aparte linkerstoel twee nieuwe plaatsen.
De sticks, no.24 zaten niet in de bodem, maar in de voorkant van de banken en dus werden er van draad twee nieuwe no. 23 gemaakt. Als handgreep een stukje isolatie er op schuiven. Een gaatje boren in de gleuf tussen de banken voor de middelste no. 23.
Vervolgens een stukje draad, achter no.4 (de achterzijde van de cockpit) op bodem plaatsen, vanaf de middelste no.23, naar linkerzijde, vervolgens aan de hand van foto’s aan dit uiteinde, een soort overbrenging maken voor de linker no. 23, die later door de deur wordt gemonteerd.
Bij de museum-Hiller zitten nog instrumenten voor op de console, maar die moeten op onze Raven model B, ernaast, zoals in het model is aangegeven. De vloer werd vervolgens pasgemaakt, zodat het hele gebeuren in de nieuwe kap paste. Let wel, de bodem liep helemaal door tot de voorzijde en was niet, zoals bij de museumkist, voor onder open.

Toen kwam de motor en dat was een drama apart, want het wilde niet allemaal passen. Allereerst werd een nieuwe ophanging van draad gemaakt, dat ik in diverse diktes bij de bloemist heb gehaald. De bijgeleverde resin onderdelen vond ik allemaal onbruikbaar.
Ook weer aan de hand van de foto’s de motor zoveel mogelijk aangepast, zoals b.v. de uitlaten en de flexibele slangen. Deze slangen heb ik gemaakt van die heel dunne draadjes uit elektrisch snoer. Je neemt een eindje draad, draait daar een ander draadje omheen, schuift alles tegen elkaar en dan een beetje secondenlijm erop en je kunt in elke lengte knippen en in gewenste vorm buigen.
Vergeet de slang voor de cockpit verwarming niet, die komt ergens bij de rechter uitlaat vandaan. De hele toestand boven op de motor voor de rotoraandrijving, klopte volgens mij ook niet erg, wat betreft de aangegeven maten en vormen, dus hier heb ik, aan de hand van de detailfoto’s, met behulp van het genoemde bloemistendraad geprobeerd dit na te maken, wat ergens nog leuk gelukt is ook.

De staartboom no. 6 en 7, werd in elkaar gezet en aan de bodem gezet. Aan de achterkant het schuine stukje wegsnijden en rechtmaken. Onderdeel No. 5 vond ik ook niks en heb ik ook weer van draad gemaakt. De oogjes waar deze doorloopt zijn ook weer van dun draad gemaakt door stukjes om een ander draadje te draaien en een stukje van het gedraaide deel te laten zitten (hierdoor ontstaat een oogje met een uitstekend eindje). In de staartboom werden gaatjes geboord en de uiteindjes van de oogjes erin gelijmd.
Aan het einde van de boom werden nieuwe aandrijfkastjes e.d. gemaakt voor staartrotor en hoogteroer. Denk erom, de staartrotor zat bij de Ned. Hiller niet links maar rechts, dus rotor en roer op de juiste plaats zetten. Van heel dun snoerdraad werden weer op de voor genoemde manier oogjes gemaakt voor de besturingslijnen van het roer, welke aan beiden zijden van de aandrijfas liepen. Het onderstel werd ook weer van het bloemendraad gemaakt.
Er werd ook nog, volgens de foto’s, een accu, enz. gemaakt en achter de motor op het plateau geplaatst. Als grondplaat hiervoor kan no.28 gebruikt worden. Weer aan de hand van foto’s werd de toestand bovenop de motor en rotor aangepast, omdat het beschreven, zoals vorm en maten mij niet erg realistisch voorkwamen
Vergeet het rood-geel geblokt balkje onder uiteinde staartboom niet.
Zoals ik het hier verteld heb, lijkt het allemaal heel simpel, maar om het allemaal zo te maken, viel mij erg tegen. De moed heb ik echter niet opgegeven en vond het eindresultaat heel erg leuk en andere medebouwers met mij.
O ja, de deuren uit de doos heb ik wel gebruikt en mooi passend op de zelfgemaakte cockpit geplaatst.

Foto’s van het door mij gebouwde model kunnen bekeken en gedownload worden vanaf de volgende link: Hiller UH-12B Jan Brussaard

 

Ik hoop, dat mijn verhaal, andere bouwers een beetje geholpen heeft en ze de moed niet opgeven, als ze er aan beginnen, want als het klaar is, is het een heel leuk ding en natuurlijk een must voor de Ned. Mil. Luchtvaart Bouwers.

Hiller OH 23C Raven AKleijn
Een model van een Hiller OH-23C, gebouwd door Adri Kleijn.

 

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • --
    • Kit --:--

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

 


SchemaKleurnaamRAL-nummerFS-nummerHumbrolXtraColorVallejo Model ColorVallejo Model AirOpmerkingen
Afleverschema eerste serieGeheel Olive Drab ANA613 - 34088 66 X-111 - 70.889  
 
Afleverschema tweede serieGeheel Donkergroen, Mat 19 -   116 X-110 70.893 71.016 Registraties Wit
 
Later werd de eerste serie bij groot onderhoud ook van deze kleur voorzien.
Enkele toestellen van de HVO (Helikopter VliegOpleiding) werden van fluorescerende vlakken voorzien (bron: Camouflage en Kentekens…)

Volgens enkele schilders van Ypenburg waren ook enkele toestellen van een camouflage patroon van Khaki, mat 18 en Donkergroen, Mat 19, voorzien (bron: Camouflage en Kentekens…)

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Hiller UH23B 1 SMALL
Hiller UH-23B: Afleverschema, geheel olive drab.
Hiller UH23B 1 SMALL
Hiller UH-23B: in het latere geheel donkergroene schema.
Hiller UH23C 1 SMALL
Hiller UH-23C: Afleverschema, geheel olive drab.

 


Literatuur.

Dutch Military Aviation 1945-1978 Paul A. Jackson Pag. 88 1978 Uitgever: Midland Countries Publications, Leicester
Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 2 Hugo Hooftman Pag. 124 - 125   Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht Willem Helfferich Pag. 63 1983 Uitgever: Unieboek b.v., Houten
Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland Koos van de Berg Pag. 42   Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim
KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 Wim Schoenmaker & Thijs Postma Pag. 119 1987 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Camouflage en Kentekens J. Greuter e.a.   1997 Uitgeverij Bonneville, Bergen (NH)

 

Websites.

Mijn dank gaat uit naar J. Brussaard voor de informatie en vooral voor de fraaie foto's en het conversie- en bouwverslag van de Special Hobby Hiller.