Nederlandse Modelbouw en Luchtvaartsite

Dutch Modelling and Aviation

Gerelateerde items

In Memoriam

Klaas Willem Jonker
(Wilko)
† 30 april 2018

Op maandag 30 april 2018 is Wilko Jonker na een lang ziekbed overleden op de leeftijd van 58 jaar. Hij laat een vrouw en twee kinderen achter. De Nederlandse militaire lichtvaart en plastic modelbouw waren zijn hobby en op deze website heeft hij alle kennis die hij in de vele jaren daarover heeft verzameld gedeeld. Zijn hobby heeft hem tot in de laatste week van zijn leven af kunnen leiden van de voortwoekerende ziekte in zijn lijf. De contacten met andere hobbyisten waren een belangrijkste steun voor hem.

Deze website zal door verschillende mensen zo lang mogelijk in stand worden gehouden, zodat andere liefhebbers kunnen blijven profiteren van uitgebreide inhoud.

Consolidated PBY-5/5A Catalina

Periode van september 1941 tot maart 1942


In mei 1940 kwam er een abrupt eind aan de levering van maritieme patrouille vliegtuigen aan de MLD in het toenmalige Nederlands Indië. Iets meer dan eenderde van de bestelde Dornier Do-24's was afgeleverd, reden te meer om met spoed om te zien naar een alternatief.
Mede omdat de geallieerde bondgenoten reeds met de PBY vlogen en tevens omdat de MLD reeds in 1937 belangstelling had voor dit toestel, was de keus spoedig gemaakt. Na veel onderhandelen werd een contract voor de levering van 36 PBY-5 vliegboten afgesloten. Deze toestellen kregen de registraties Y-38 t/m Y-73.

Kort daarna werd nog een vervolgopdracht getekend voor nog eens twaalf toestellen, registraties Y-74 t/m Y-85. Omdat inmiddels de PBY-5A amfibie in productie was gegaan en bij nadere beschouwing beter bruikbaar was, werd deze vervolgorder gewijzigd in de levering van twaalf PBY-5A amfibietoestellen.
De eerste 2 vliegboten, met registraties Y-38 en Y-39, werden op 5 september 1941 afgeleverd. De levering verliep met grote regelmaat, waarbij aangetekend moet worden dat de Y-50 tijdens de afleveringsvlucht bij Wake Island dusdanig werd beschadigd dat deze bij de fabriek gerepareerd moest worden. Tijdens de Japanse aanval op Pearl Harbour, op 7 december 1942, ging de Y-68 verloren. De Y-69, die eveneens te Pearl Harbour was, werd prompt door de Amerikanen in beslag genomen.
Pas na de capitulatie van Indië werd het toestel weer vrijgegeven.

Door de Japanse aanval was de oorspronkelijke aanvoerroute afgesneden en werd een nieuwe route gepland via Afrika en Azië. De Y-50 en de Y-71 t/m Y-73 arriveerden zo te Soerabaya. Omdat de toestand rond Singapore nogal kritiek was, werden de Y-52 t/m Y-54 op 15 oktober 1941, aan de RAF Singapore overgedragen; ze werden daar bij het no. 205 squadron ingedeeld.

Consolidated PBY-5A   Boven de rede van Soerabaja
Consolidated PBY-5 vliegend boven de rede van Soerabaja (de kleine oranje driehoek is zichtbaar op de romp),
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Consolidated PBY-5 Catalina maritieme patrouillevliegboot (1943-1949)
Consolidated PBY-5 Catalina maritieme patrouillevliegboot in de oorspronkelijke beschildering (1943-1949)
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Consolidated PBY-5 Catalina (Y-38) (1941-1946) na aankomst te Soerabya 1941
Consolidated PBY-5 Catalina (Y-38) (1941-1946) na aankomst te Soerabya 1941
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Consolidated PBY-5A  Catalina  (1941-1946) Y-38
Consolidated PBY-5A Catalina (1941-1946) Y-38
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Consolidated PBY-5  (Y-56) (1941-1946) Demontage BB vleugel
Consolidated PBY-5 (Y-56) (1941-1946) Demontage BB vleugel.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Consolidated PBY-5MN, Catalina  049, (1941-1946) in de fabriek in Amerika. Tekst
Consolidated PBY-5MN, Catalina 049, (1941-1946) in de fabriek in Amerika. Tekst "Propeller hoist installed",
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 

Verliezen tot de capitulatie

Inmiddels waren door de oorlogshandelingen verscheidene toestellen verloren gegaan. Hieronder volgt voor de geïnteresseerde lezer een opsomming:

  • Op 09-02-1942 zonk de Y-38 tijdens een bergingspoging
  • De Y-39 was als lestoestel te Morokrembangan gestationeerd en is mogelijk door eigen mensen vernield.
  • De Y-40 werd tijdens een instructievlucht op 03-02-1942 neergeschoten.
  • De Y-41 is tijdens konvooibeschermingsvluchten mogelijk verloren gegaan.
  • De Y-42 is eveneens tijdens konvooibeschermingsvluchten mogelijk verloren gegaan.
  • De Y-43 is tijdens Japanse aanvallen vernield.
  • De Y-44 verongelukte op 5 december 1941.
  • De Y-46 raakte na een start op 7 oktober 1941 onherstelbaar beschadigd.
  • De Y-47 verongelukte tijdens de landing in de nacht van 22 op 23 februari 1942.
  • De Y-48 is op 3 maart 1942 door eigen personeel vernield
  • De Y-50 is tijdens Japanse aanvallen vernield.
  • Tijdens een verkenningsvlucht ging op 21-01-1942 de Y-51 verloren.
  • Gedurende het bombardement van de Japanse landingsvloot nabij Kema ging de Y-58 verloren.
  • De Y-61 is tijdens Japanse aanvallen vernield.
  • De Y-63 werd tijdens een verkenningsvlucht op 27 februari 1942 neergeschoten.
  • De Y-65 werd op dezelfde datum tijdens een luchtgevecht onherstelbaar beschadigd.
  • De Y-66 is op 4 maart 1942 tijdens een Japanse aanval in brand geschoten.
  • De Y-72 is mogelijk op 5 februari 1942 door Japanse aanvallen verloren gegaan.

Periode na 9 maart 1942 tot VJ day

Na de capitulatie van Nederlands Indië op 9 maart 1942 weken veel bemanningen met hun toestellen uit. De Y-55, Y-56, Y-57 en de Y-64 arriveerden te Koggala op Ceylon. De Y-45, Y-59, Y-60, Y-67, Y-70 en Y-71 wisten Australië te bereiken. Bij de totaal onverwachte luchtaanval op Broome op 3 maart 1942 gingen de Y-59, Y-60, Y-67, Y-70 verloren. Verder slaagden een aantal Marine mensen erin om een achtergelaten PBY-4 van de US Navy weer vliegwaardig te maken en bereikten met de, officieus, als Y-3 geregistreerde vliegboot naar Australië te komen, waar het na een grondige revisie aan de RAAF werd overgedragen. De toestellen op Ceylon werden ingedeeld bij het no 222 Group.

Op 11 April 1942 werd besloten om een Nederlands marinesquadron op Ceylon op te richten en met de Catalina's uit te rusten. De vijf overgebleven Catalina's die nog in Australië waren werden daarop overgevlogen naar Ceylon. Eind mei 1942 werd (officieel) no 321 squadron RAF (her)opgericht en op China Bay gestationeerd; het bleef wel ingedeeld bij de 222 Group Coastal Command.
Op 2September 1942 arriveerde versterking in de vorm van de amfibie Y-74. Deze werd al snel gevolgd door de andere elf bestelde PBY-5a's; de laatste in oktober 1942. Deze toestellen waren allen uitgerust met radar. De Y-75 liep echter bij aankomst te China Bay op een rots en zonk. Gelukkig kon het toestel na lichting worden gerepareerd, doch, omdat de installaties niet meer (operationeel bruikbaar bleek, is daarbij omgebouwd tot passagierskist genaamd Sky Sleeper, ten behoeve van het transport van VIP's.
Tussen 11 oktober en 1 november 1942 werden drie PBY-5's, waaronder de Y-69, te Mombassa, Kenya gestationeerd in verband met de aanwezigheid van een Japanse raider. (operatie DemCat). Mede door het ontbreken van met radar uitgeruste toestellen leverden de patrouilles niets op.
Op 8 november 1942 ging de Y-71 tijdens een proefvlucht verloren, waardoor de operationele sterkte werd gereduceerd tot slechts 8 toestellen.

Vanaf 15 december 1942 werden 4 PBY-5A's te Ratmalana op Ceylon gedetacheerd. Naast de gebruikelijke patrouillevluchten werden door de toestellen ook speciale opdracht zoals het afzetten of oppikken van spionagegroepen uitgevoerd. Wegens vijandelijke duikbootactiviteiten nabij Kaap De Goede Hoop werden eind januari 1943 gingen 6 PBY-5A's en 3 PBY-5's begin 1943 (o.a. Y-83, Y-85), naar Zuid-Afrika gedirigeerd. Tijdens de vlucht van Ceylon naar Darling, Zuid-Afrika voerden de toestellen de Engelse roundel en een klein oranje driehoekje. De amfibieën werden te Darlin en St.Albans (Det/Darling en Det/St.Albans; Det = Detachment) gestationeerd en de vliegboten gingen naar Durban (Det/Durban). Op 8 April 1943 werd Det/Durban opgeheven en gingen de toestellen terug naar Ceylon.
Eind mei 1943 werd het kamp van Det/Darling door een storm dermate beschadigd dat moest worden uitgeweken naar Brooklyn Air Station. Op 19 september 1943 werd Det/Brooklyn opgeheven en werden toestellen op 't eiland Socotra voor de kust van Yemen gestationeerd, in oktober gevolgd door de toestellen van Det/St.Albans. Het Det/Socotra werd op 30 december 1944 opgeheven.
Ten gevolge van motorstoring ging de Y-78 N op 9 december 1943 verloren. De Y-49 B raakte tijdens een nachtlanding eind december 1943 onherstelbaar beschadigd. Op 12 maart 1943 vertrok de Y-45 A naar Australië (Det/Australië) ter versterking van de X-24 (Do24K). Het toestel vloog met een groot embleem op de neus (Wie weet hier meer over ?) en verrichtte vooral verbindingsdiensten voor de Nederlands-Indische regering (NEFIS en NICA).
Ter vervanging van de oude Do24K, X24, van het MLD-detachement te Australië, werden in juni 1943 twee nieuwe PBY-5's in gebruik genomen, de Y-86 en de Y-87. De Y-86 U ging al in juli naar Ceylon. Afgaande op mij beschikbare fotomateriaal en overige gegevens is het waarschijnlijk dat deze beide toestellen voorzien waren van RAF-camouflage. Op 25 augustus 1943 ging de Y-84 S na een noodlanding door brandstofgebrek verloren.
Op 23 April 1944 werden opnieuw drie Catalina's naar Zuid-Afrika gestuurd en ditmaal te Fasantekraal gedetacheerd. Medio 1944 werden de Y-55 C, Y-56 D en de Y-64 G vliegboten, die al enige tijd als lestoestel in gebruik waren, vervangen door drie van de RAF geleende PB2B1 Catalina IV's, de Y-88 W, Y-89 X en de Y-90 Y; in augustus gevolgd door de Y-91 Z, Y-92 B en de Y-93 N. Nadat het 321 squadron begin 1945 op de B24 Liberator overstapte werden de toestellen in november en december 1944 alweer teruggegeven aan de RAF. Eind 1945 werd de Y-80 van de sterkte afgevoerd, terwijl de Y-62 van het det/Australië op 13 oktober 1945 door een ongeval verloren ging.

Consolidated PBY-5A Catalina (Y-74)  ASV-antenne onder de BB vleugel en dieptebommen onder beide vleugels
Consolidated PBY-5A Catalina (Y-74) ASV-antenne onder de BB vleugel en dieptebommen onder beide vleugels.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Een maritieme patrouilleamfibie Consolidated PBY-5A Catalina  (1942-1953) in Zuid-Afrika in 1943, met rechts De Bruin.
Een maritieme patrouilleamfibie Consolidated PBY-5A Catalina (1942-1953) in Zuid-Afrika in 1943, met rechts De Bruin.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Consolidated PBY-5A  Catalina Y-80 (1942-19523 te China Bay
Consolidated PBY-5A Catalina Y-80 (1942-19523 te China Bay.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Maritieme patrouilleamfibie Consolidated PBY-5 Catalina (1941-1946). De Y-83
Maritieme patrouilleamfibie Consolidated PBY-5 Catalina (1941-1946). De Y-83. pop Beeldbank NIMH]
De van het MLD-Australië Detachement in het najaar van 1945
De Consolidated PBY-5 Catalina maritieme patrouillevliegboot Y-57 (1941) van het MLD-Australië Detachement in het najaar van 1945.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Maritieme patrouillevliegboot Consolidated PBY-5 Catalina  (1943-1946) vliegend boven de wateren van Nederlands Nieuw-Guinea
Maritieme patrouillevliegboot Consolidated PBY-5 Catalina (1943-1946) vliegend boven de wateren van Nederlands Nieuw-Guinea.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 

Periode na VJday

Na de Japanse capitulatie werden eind 1945 wederom zes PB2B1 Catalina IVb's van RAF overgenomen. Deze werden (eveneens) voorzien van de registraties Y-88 tot en met Y-93. Vanaf 15 juli 1946 werden de toestellen van nieuwe registraties voorzien en werd in plaats van Y-registratie nu een P-registratie gevoerd. De P werd aanvankelijk ook als P aangegeven op e romp, maar vanaf medio 1947 als 16.

In de loop van 1946 kwamen er ter aanvulling zeven vliegboten bij, de P-200 en P-204 Catalina I's en de P-201, P-202, P-203, P-205 en P-206 Catalina IVa's. Dankzij deze versterking konden de opgevlogen P-57, P-69 en P-74 afgevoerd worden. Helaas gingen door ongevallen op 13 oktober 1946 de P-87, op 26 januari 1947 de P-204 en op 5 November 1947 de P-93 verloren. Eind 1946 werd in Australië de hand gelegd op een viertal PB2B2 Catalina VI vliegboten, die als P-207 tot en met P-210 in dienst gingen. Dit waren afwijkende toestellen, met name de staart en richtingsroer verschilden sterk van dat van de andere typen.

In 1947 werd het 321 squadron opgeheven en werden de Catalina's samen met de inmiddels aangeschafte Dakota's bij het OVTS (Oostelijk Verkennings en Transport Squadron) ingedeeld. In September 1948 werd de OVTS opgesplitst in GVTA, met 4 vliegboten en 5 amfibies en GVTB, uitgerust met 3 vliegboten (Groep Vliegtuigen A respectievelijk B). Bij de soevereiniteitsoverdracht van Indonesië op 27 december 1947 werd het Commando MLD in de Oost opgeheven en werd er nog slechts vanuit Nieuw-Guinea gevlogen. Daartoe was vliegtuigsquadron 7 opgericht en uitgerust met de P-76, P-77 en P-85 en de P-202, 203 en 205 in de loop van 1950 aangevuld met de P-200, P-75, P-79, P-82 en P-83, afkomstig van het in mei 1949 weer in dienst gestelde 321 squadron. De P-82 ging door een ongeval op 28 december 1950 verloren.

In 1951 slaagde men er weer in om een zestal PBY-5A's in de VS te bemachtigen die na een grondige revisie bij Aviolanda als P-211 tot en met P-216 in dienst werden genomen. De P-212 en P-216 bleven in Nederland als SAR-toestellen. De P-203, P-205, P-202 en P-200 konden nu buiten dienst gesteld worden. In 1951/1952 werden de oude P-77, P-75 en P-76 van de sterkte afgevoerd en gesloopt. De P-79, P-83 en P-85 werden toen her-geregistreerd als P-217, P-218 en P-219.

Eind 1953 werden in Australië weer zes toestellen aangeschaft, die door de RAAF buiten dienst waren gesteld. Deze kregen als registraties P-220 tot en met P-225, de P-223 werd echter gebruikt ten behoeve van onderdelen. De overige toestellen werden geheel gereviseerd in begin 1954 in gebruik genomen.

 

In 1957 werden de nu toch opgevlogen Catalina's definitief van de sterkte afgevoerd. De P-217 (ex P-79) werd als een monument op Biak neergezet en de P-212 belandde bij het bosbad Hoeven en werd in 1984 geruild voor een Hawker Hunter (?), geheel gereviseerd en bij het Militaire Luchtvaart Museum tentoongesteld.

N85 02 19

Catalina 212 gefotografeerd in 1985 bij het Militaire Luchtvaart Museum te Soesterberg.

Zeer recent is dit toestel door de Stichting Neptune Association grondig gerestaureerd.

ConsolidatedPBY 5A IMG 0256

De Catalina PH-PBY van de Stichting Exploitatie Catalina PH-PBY.

ConsolidatedPBY 5A IMG 0259

De Catalina PH-PBY van de Stichting Exploitatie Catalina PH-PBY.