Dutch Modelling and Aviation

Hoofdmenu

In Memoriam

Klaas Willem Jonker
(Wilko)
† 30 april 2018

Op maandag 30 april 2018 is Wilko Jonker na een lang ziekbed overleden op de leeftijd van 58 jaar. Hij laat een vrouw en twee kinderen achter. De Nederlandse militaire lichtvaart en plastic modelbouw waren zijn hobby en op deze website heeft hij alle kennis die hij in de vele jaren daarover heeft verzameld gedeeld. Zijn hobby heeft hem tot in de laatste week van zijn leven af kunnen leiden van de voortwoekerende ziekte in zijn lijf. De contacten met andere hobbyisten waren een belangrijke steun voor hem.

Gegevens
Hits: 23277

Historie

De Fokker D.XX1 werd ontwikkeld naar aanleiding van een aanvraag in mei 1934 van het ML-KNIL voor een vervanger van de Curtiss Hawk.
Het moest een relatief eenvoudig toestel zijn, gezien de omstandigheden in het toenmalige Nederlands-Indië: een vast onderstel; gemengde bouw van gedeeltelijk staalbuis met linnen bekleed; deels lichtmetaal en een houten vleugel (zoals Fokker toentertijd toepaste) en een vaste 12,7  mm mitrailleur in de romp plus twee (zowel in hoogte als zijwaarts) verstelbare 7,62 mm in de vleugels. Verder moest het toestel een lichte bommenlast mee kunnen nemen.
Voor medio september 1934 moest een ontwerp worden ingediend

.Fokker diende een tweetal ontwerpen in: de D.XIX, afgeleid van de Fokker D.XVII en een laagdekker, ontwerp 112. Beiden met de Rolls Royce Kestrel IV als krachtbron.
Bij ontwerp 112 kon ook een stermotor worden toegepast.

De ML-KNIL koos uiteindelijk ontwerp 112, dat vanaf november 1934 als D.XXI werd aangeduid. Als motor werd in april 1935 de Bristol Mercury VIS stermotor geselecteerd..
Het prototype met rompnummer 541, was in februari 1936 gereed en maakte, met de ML-registratie FD-322 op 27 februari 1936 de eerste vlucht.
Inmiddels was binnen de ML-KNIL verandering van inzichten in de opbouw tot stand gekomen en had men een zogenoemde slagluchtmacht voor ogen, bestaande uit snelle tweemotorige bommenwerpers. Hiervoor werd de Martin Model 139 aangeschaft en was er geen geld meer voor de aanschaf van jachtvliegtuigen.
Het ministerie van koloniën bood de D.XXI toen aan aan Defensie, die aanvankelijk geen interesse had. In het najaar van 1936 werd, mede door de intussen opgelopen spanningen, de D.XXI toch weer in de belangstelling. In het voorjaar had Fokker inmiddels al wat exportorders ontvangen van Finland, die later tevens licentierechten kocht. De Finse versie had een steviger en dikker onderstel in verband met het gebruik van landings-skis in de winter. De Finse staatsfabriek bouwde nog 90 stuks, met onder meer de Pratt & Whitney Wasp.
Denemarken plaatste in 1938 een bestelling voor twee stuks en bouwde nog toen stuk in licentie. Deze toestellen hadden ook de stevig, dikkere landingspoten van de Finse uitvoering. Spanje sloot eveneens een licentieovereenkomst voor 50 stuks, waarvan er echter maar één gebouwd werd.

In 1937 - 1938 bood Fokker een verdere ontwikkeling aan als ontwerp 150 met een Bristol Hercules motor van 1375 pk en ontwerp 151 met een Roll Royce Merlin II van 1050 pk of een Daimler Benz DB 600H van 1090 pk. Geen van beide ontwerpen is echter verder gekomen dan de tekentafel.

 

Technische gegevens Fokker D.XXI LVA
Afmetingen:
Lengte: 8,22 m Spanwijdte: 11 m
Hoogte: 2,95 m Vleugeloppervlak: 16,2 m2
Gewichten:
Gewicht (Leeg): 1450 kg Max. start gewicht: 2050 kg
Prestaties:
Kruissnelheid: - km/u Max. snelheid: 480 km/u
Stijgsnelheid - m/min    
Plafond: 11000 m Vliegbereik: 950 km
Overigen:
Motortype: Eén Bristol Mercury VIII van 830 pk
Bemanning: Eén vlieger
Bewapening: Vier Browning M-36 7.9 mm mitrailleurs

 

Gebruik bij LVA en ML-KNIL.

ML-KNIL

Na de eerste vluchten door de fabriek werd het toestel uitgebreid getest door de ML en door de RSL (RijkStudiedienst voor de Luchtvaart). De tweebladige propeller werd vervangen door een driebladige Ratier propeller.
Tussen eind november 1936 en medio januari 1937 werd het toestel door de LVA te Soesterberg beproefd.
Waarschijnlijk in januari 1937 is het toestel naar Indië verscheept, waar het op 16 april 1937 de eerste vluchtmaakte vanaf Andir.
De KNIL-vliegers waren niet bijster enthousiast over het toestel en ook traden veel storingen op.
Onduidelijk is wat er uiteindelijk met het toestel is gebeurd; bronnen stellen dat het in 1941 is gesloopt; andere bronnen stellen dat het tijdens een bombardement in februari 1942 op Kalidjati werd vernield.

LVA

Mede door de prioriteit voor lesvliegtuigen en luchtkruisers en ook door de relatief geringe snelheidswinst (maximum snelheid 411 km/u) ten opzichte van de D.XVII (maximum snelheid 370 km/u) toonde de LVA weinig interesse in de D.XXI.
Mede onder invloed van de buitenlandse orders werd door het LVB (Luchtvaartbedrijf (zeg maar de materieeldienst) toch besloten de D.XXI in overweging te nemen, wel diende er een aantal wijzigingen ten aanzien van het prototype te worden doorgevoerd, zodat het toestel uiteindelijk veel overeenkwam met de Finse versie.
De prestaties waren toen niet conform de eisen van een luchtverdedigingsjager, maar wel voldoende voor bescherming van verkenners en aanvallen van gronddoelen, zodat hiervoor eind december 1936 36 stuks werden besteld.
Men had toen nog het idee om voor de luchtverdediging modernere, snellere toestellen aan te kunnen schaffen. De Hawker Hurricane was toen één van de kandidaten, maar uiteindelijk werden in 1939 voor dit doel een serie Koolhoven Fk.58's besteld, die echter nooit zijn afgeleverd.
Als motor was de Bristol Mercury VIII van 830 pk geselecteerd, terwijl de bewapening bestond uit vier vast mitrailleurs in de vleugel, die buiten de schroefcirkel schoten.
het eerste toestel 212, maakte de eerste vlucht op 26 mei 1938 en werd, na beproeving, op 22 juli 1938 officieel overgedragen.
De D.XXI was nog uitgerust met verouderde lijnvizieren, maar wel waren er modernere Revi reflexvizieren besteld, die echter door de inval niet meer zijn afgeleverd
Najaar 1939 kwam de radio-uitrusting beschikbaar, maar door de trage aflevering en problemen waren in mei 1940 niet alle toestellen van radio voorzien.

 

Fokker D.XXI

 

 

Registratie
Registratie
 Constr. nr.
Constr. nr.
 Datum in dienst
Datum in dienst
 Datum uit dienst
Datum uit dienst
 Opmerkingen
Opmerkingen
212 5485 12-08-1938 14-05-1940 Eerste vlucht op 26-05-1938.
Was in mei 1940 voorzien van radio en stond gestationeerd op Ypenburg.
Maakte zes oorlogsvluchten en is bij de capitulatie op Schiphol verbrand.
213 5486 12-08-1938 11-05-1940 Eerste vlucht op 12-07-1938;
Neergeschoten bij Waddinxveen
214 5487 12-08-1938 10-05-1940 Eerste vlucht op 09-08-1938.
Stond in mei 1940 op De Kooy en bij bombardement in de middag van 10 Mei 1940 vernield.
215 5488 26-08-1938 10-05-1940 23-08-1938 eerste vlucht.
Op 10-05-1940 noodlanding op strand bij Kijkduin en daar bij luchtaanval vernield.
216 5489 26-08-1938 10-05-1940 23-08-1938 eerste vlucht.
Neergeschoten bij Den Deijl.
217 5490 09-09-1938 14-05-1940 Op 01-09-1938 eerste vlucht.
Op 10-05-1940 noodlanding op Ockenburg.
Buitgemaakt door de Duitsers en op 15-05-1940 beproefd op Rechlin
218 5491 09-09-1938 12-05-1940 05-09-1938 eerste vlucht.
Op 12-05-1940 landingsongeval op Buiksloot. 
219 5492 16-09-1938 14-05-1940  4-09-1938 eerste vlucht.
In brand gestoken op Schiphol
220 5493 29-09-1938 14-05-1940 22-09-1938 eerste vlucht.
14-05-1940 buitgemaakt.
221 5494 30-09-1938 14-05-1940 29-09-1938 eerste vlucht.
In brand gestoken op Schiphol
222 5495 03-10-1938 10-05-1940 01-10-1938 eerste vlucht.
Neergeschoten bij Monster
223 5496 09-10-1938 ? 10-05-1940 07-10-1938 eerste vlucht.
Neergeschoten bij Wassenaarse Slag.
224 5497 12-10-1938 14-05-1940 10-10-1938 eerste vlucht.
In brand gestoken op Schiphol
225 5498 11-11-1938 10-05-1940 20-10-1938 eerste vlucht.
Neergeschoten bij Ouderkerk aan de IJssel (?) 
226 5499 11-11-1938 14-05-1940 28-10-1938 eerste vlucht.
vernield op De Vlijt
227 5500 11-11-1938 14-05-1940 05-11-1938 eerste vlucht.
Mei 1940 niet operationeel en op 14-05-1940 buitgemaakt.
Stond later in 1940 met Franse kentekens tentoongesteld in Waren (Müritz)
228 5501 11-11-1938 10-05-1940 08-11-1938 eerste vlucht.
10-05-1940 geland te Ockenburg en daar buitgemaakt
229 5502 12-11-1938 11-05-1940 11-11-1938 eerste vlucht.
Neergeschoten bij Nieuwkoop. Wrak geboren in juli 1993 en tentoongesteld in Crash museum te Aalsmeerderbrug.
230 5503 12-01-1939 14-05-1940 03-01-1939 eerste vlucht.
In mei 1940 niet operationeel en buitgemaakt.
231 5504 17-01-1939 14-05-1940 03-01-1939 eerste vlucht.
Buitgemaakt en op 16-10-1940 neergestort bij FlugLehrerschule der Luftwaffe te Brandenburg-Briest
232 5505 12-01-1939 14-05-1940 07-01-1939 eerste vlucht.
In mei 1940 niet operationeel en buitgemaakt.
233 5506 12-01-1939 14-05-1940 05-01-1939 eerste vlucht.
Op 10-05-1940 beschadigd bij luchtaanval op De Kooij, waarschijnlijk buitgemaakt.
234 5507 17-01-1939 10-05-1940 07-01-1939 eerste vlucht.
Op 10-05-1940 vernield bij luchtaanval op De Kooij
235 5508 18-02-1939 14-05-1940 23-01-1939 eerste vlucht.
In brand gestoken op Schiphol.
236 5509 18-02-1939 14-05-1940 25-01-1939 eerste vlucht.
Op 14-05-1940 noodlanding bij Vleuten en in brand gestoken.
237 5510 18-02-1939 22-11-1939 09-02-1939 eerste vlucht.
Verongelukt bij Hillegersberg.
238 5511 18-02-1939 10-05-1940 15-02-1939 eerste vlucht.
Neergeschoten bij Rotterdam
239 5512 14-03-1939 10-05-1940 07-03-1939 eerste vlucht.
Op 10-05-1940 wegens zware gevechtsschade afgeschreven en op 14-05-1940 op Schiphol in brand gestoken.
240 5513 14-03-1939 14-05-1940 09-03-1939 eerste vlucht.
Op Schiphol in brand gestoken.
241 5514 14-03-1939 10-05-1940 10-03-1939 eerste vlucht.
Neergeschoten in de landing.
242 5515 23-03-1939 14-051940 16-03-1939 eerste vlucht.
Op Schiphol in brand gestoken.
243 5516 23-03-1939 14-05-1940 18-03-1939 eerste vlucht.
Op Schiphol in brand gestoken.
244 5517 03-04-1939 14-05-1940 29-03-1939 eerste vlucht.
Op Schiphol in brand gestoken.
245 5518 05-04-1939 14-05-1940 03-04-1939 eerste vlucht.
Noodlanding bij Zwaagdijk en buitgemaakt.
246 5519 11-04-1939 10-05-1940 09-04-1939 eerste vlucht.
neergeschoten bij Pijnacker.
247 5520 09-09-1939 10-05-1940 01-03-1939 gereed.
Vernield in grondgevecht op Ypenburg
 
FD-322  5416 01-1937  1942 27-02-1936 eerste vlucht.
Toestel was besteld door ML-KNIL;
In januari 1937 verscheept naar Nederlands Oost-Indië. Op 16-04-1937 eerste vlucht vanaf Andir.
In 1941 of 1942 gesloopt of vernield bij Japanse aanval.

 

Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • CMR
    • Kit 5076: Fokker D21 Finnish Pratt and Whitney Version
    • Kit 5092: Fokker D21 Finnish Bristol Mercury Version
  • Frog/Novo
    • Kit F223 / -: (eén van) de eerste en oudste Fokker D.XXI kits
  • MPM
    • Kit 72517: Fokker D.XXI "Dutch Defender" de beste Fokker D.XXI (Mercury version) kit die momenteel verkrijgbaar is.
    • Kit 72571: Fokker D.XXI "Dutch Patrol" Hi-tech.
    • Kit 72544: Deense Fokker D.XXI.
    • Kit 72520/72526: Finse versies van de Fokker D.XXI.
  • Matchbox/Pioneer2/PM
    • Kit ../ PM201 / 201: Fokker D.XXI
  • SIGA
    • Kit 72004: Fokker D.XXI in feite de oude Frog kit
  • Special Hobby
    • Kit SH72113/SH72116/SH72189: Verschillende (Finse) Wasp uitvoeringen van de Fokker D.XXI

 

Fokker D.XXI-IMG_2499

Een model van een Fokker D.XXI, in beschildering voor september 1939
Het gebruikte model is van MPM

Fokker D.XXI-IMG_2500

 

Fokker D.XXI-IMG_2497

Een model van een Fokker D.XXI, in beschildering van na september 1939
Het gebruikte model is van MPM

Fokker D.XXI-IMG_2498

 

Modelling add-on

  • Vector Resin
    • Set 72001: Resin Bristol Mercury/Pegasus
  • Aeroclub
    • Set E071: Bristol Mercury (Bristol Blenheim)
    • Set E078: Bristol Mercury with Townend Ring
    • Set E083: Bristol Mercury with Cowl (Blenheim, Lysander)
  • Kora Models
    • Set KC7260: Fokker D.XXI Shvetsov M-25 engine (Spanish AF part II)
    • Set KC7259: Fokker D.XXI Bristol Mercury engine (Spanish AF part I)
    • Set KC7270: Fokker DXXI Mercury (Luftwaffe service)
    • Set KC7268: Fokker DXXI Mercury (Dutch service part I)
    • Set KC7269: Fokker DXXI Mercury (Dutch service part II)
    • Set KC7267 : Fokker DXXI Mercury (Dutch and Japanese service)
    • Set ds7259: Interior set for Fokker DXXI in Dutch service (MPM)
    • Set ds7255: Interior set for Fokker DXXI in Danish service (MPM)
    • Set ds7237: Mercury engine for Fokker DXXI in Finnish service (MPM)
    • Set ds7241: Wasp engine for Fokker DXXI in Finnish service (MPM)
    • Set ds7240: Interior set for Wasp engined Fokker DXXI in Finnish service (MPM)
    • Set ds7236: Interior set for Mercury engined Fokker DXXI in Finnish service (MPM)
    • Set ds7243: Undercarriage correction set for Fokker DXXI Danish service (MPM)
    • Set ds7242: Undercarriage correction set for Fokker DXXI Wasp engine-Finnish service (MPM)
    • Set ds7239: Ski undercarriage correction set for Fokker DXXI Finnish service (MPM)
    • Set ds7238: Undercarriage correction set for Fokker DXXI Mercury engine-Finnish service (MPM)
    • Set ds7260: Engine set for Fokker DXXI in Dutch service (MPM)
    • Set ds7256: Engine set for Fokker DXXI in Danish service (MPM)

Decals

  • TechMod
    • Set 72058:Set decals voor drie LVA toestellen en één Finse D.XXI.
  • Dutch Decal
    • Set 72030: decals voor verschillende toestellen zoals 't D.XXI prototype en een LVA toestel.
  • Print Scale
    • Set 72-123: Fokker D.XXI (Spanish AF, LVa, Danish AF, Finnish AF, Luftwaffe)

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • Classic Airframe
    • Kit CF4150: Nederlandse uitvoering
    • Kit CF4153: Deense uitvoering
  • Special Hobby
    • Kit SH48078: Fokker D.XXI "3 sarja with Mercury Engine`
    • Kit SH48073: Fokker D.XXI "4 sarja with Wasp Junior Engine`
    • Kit SH48124: Fokker DXXI. 3.sarja and 4.sarja over Finland (Combo kit)

Modelling add-on

  • Vector resin
    • Set 48-028: Pratt and Whitney R1535

Decals

  • Dutch Decal
    • Set 48055: decals voor verschillende toestellen zoals Fokker D.XXI, Fokker D.XXIII, Dornier Do215 .

 

Het prototype, FD-322, was besteld door het ML-KNIL en had dus ook een kleurenschema conform de toen gevoerde eisen.
De romp en vleugels waren geheel khaki (dezelfde kleur als het Khaki van de LVA), terwijl de hoogte roeren en het horizontale stabilo aluminiumkleurig waren.

De toestellen voor de LVA werden voorzien van een in 1938 ingevoerd camouflagepatroon van donkerbruin, donkergroen en beige.

Het donkerbruin werd eerst aangebracht en daaroverheen, aan de bovenzijde een patroon van donkergroen en beige. Het patroon was in principe voor alle toestellen gelijk, maar in de praktijk verschilde deze tussen de individuele toestellen.

Verder was er voor de eerste en de laatste achttien toestellen nog een opvallend verschil, in die zin dat bij de ene serie het beige en groen ten opzicht van de andere serie verwisseld waren.

Vanaf 1921 werd de rood-wit-blauwe rozet plus een rood-wit-blauw richtingsroer, ingevoerd als nationaliteitskenmerk voor Nederlandse militaire vliegtuigen. Daar er geen duidelijke richtlijnen waren traden er nogal wat verschillen op in toepassing van de kenmerken.

In 1932 werd deze lacune aangevuld en werden duidelijk richtlijnen gegeven omtrent afmetingen, stand, positie en te gebruiken kleuren.

Schema Kleurnaam FS-nummer Humbrol XtraColor WEM Vallejo Model Color Vallejo Model Air
Standaard #1 Bovenzijde LVA Camouflage Bruin 20059     AC D02 70.985  
LVA Camouflage Beige 26360 168 X-16 AC D01    
LVA Camouflage Groen 24077 172 X-223 AC D03 70.979?  
Onderzijde LVA Camouflage Bruin 20059     AC D02 70.985  
Fokker D.XXI F.D.322 ML-KNIL
Standaard #1 Romp en vleugels LVA Khaki   29? / 155? x2? /x251? AC D04 70.921? / 70.887  
Bovenzijde stabilo en hoogteroeren Aluminium Dope   191 / 56 X216   70.864  

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

 

Fokker D.XXI LVA

Fokker DXXI-1A-SMALL
Fokker D.XXI in het afleverschema..
Fokker DXXI-1B-SMALL
Fokker D.XXI in het afleverschema, patroon hoge serie registraties.
Fokker DXXI 2A SMALL
Fokker D.XXI vanaf 1938 met donkerbruin overschilderd richtingsroer.
Fokker DXXI-2B-SMALL
Fokker D.XXI vanaf 1938 met donkerbruin overschilderd richtingsroer (het camouflage-patroon van hogere serienummers).
Fokker DXXI 3A SMALL
Fokker D.XXI vanaf september 1939 rozet vervangen door oranje driehoeken en een oranje richtingsroer.

 

Fokker D.XXI Ml-KNIL

Fokker DXXI FD322 SMALL
Fokker D.XXI (prototype gebouwd voor ML-KNIL).

 

Literatuur.

AVIA: 32e jaargang nummer 8: Vliegtuig-Informatie: Fokker D.XXI (Deel 2) F. Zandvliet Pag. 281 1973 Uitgevers Wyt, Rotterdam
AVIA: 32e jaargang nummer 10: Lezers schrijven: Fokker D.XXI Frits Gerdessen Pag. 368 1973 Uitgevers Wyt, Rotterdam
Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 1. Hugo Hooftman Pag. 150 - 152 1977 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Nederlandse Vliegtuig-Encyclopedie No. 5 Fokker D-XXI Hugo Hooftman Pag. 1978 COCKPIT-uitgeverij, Bennekom
Fokker, Bouwer aan de wereldluchtvaart Thijs Postma Pag. 102 - 103 1979 Uitgever: Unieboek b.v., Houten
Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld, Deel 2 Hugo Hooftman Pag. 1 1981 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Fokker,-vliegtuigen voor de Militaire Luchtvaart   Pag. 13 1982  
AVIA;43e jaargang nummer 6: De laatste demonstratie van de eerste Ja.Va H.J. van Overvest Pag. 188 - 191 1984 Uitgevers Wyt, Rotterdam
40 Jaar luchtvaart in Indië Gerard Casius & Thijs Postma Pag. 36 1986 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 Wim Schoenmaker & Thijs Postma Pag. 54 1987 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Modelbouw in Plastic jaargang 16, nummer 2: De Fokker D.XXI van de LA-KNIL Max Schep Pag. 40 - 42 1987 Uitgever: I.P.M.S. Nederland, Nederland
Nederlandse Militaire Luchtvaart VI: Fokker D.XXI Frits Gerdessen - 1988 Uitgever: St. Vrienden v.h. Mil. Luchtv. Museum, Soesterberg
Nederlandse Militaire Luchtvaart VI: Fokker D.XXI (deel 2) Frits Gerdessen - 1991 Uitgever: St. Vrienden v.h. Mil. Luchtv. Museum, Soesterberg
Luchtvaart; 10e jaargang nummer 11: Fokker D.XXI: De laatste operationele Fokkerjager Hans Heerkens Pag. 415 - 421 1993 Uitgeverij Helmond, Helmond
Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herziene druk) Willem Helfferich Pag. 17 - 19 1994 Uitgevers Wyt, Rotterdam
Fokker, D.XXI History, camouflage and markings Frits Gerdessen & Luc Boerman - 2007 Uitgever: Dutch Profile, Zwammerdam
Fokker, D.21 Jachtvliegtuig 1936 - 1940 Peter de Jong - 2012 Uitgever: Violaero, Emmen
         
Onderstaand boek heb ik niet in mijn bibliotheek: maar is voor de liefhebbers iinteressant.
Fokker D.XXI: Hét jachtvliegtuig van de Nederlandse Militaire Luchtvaart van 1938-1940 in betrouwbare tekeningen Reynout Siertsema     http://beeldinboek.nl/

 

Websites.

--

 

 

Gegevens
Hits: 13852

Historie

Dit was een verbeterde drijverversie van de Fokker C.VIII, die voor de LVA was ontwikkeld.

 

Technische gegevens
Afmetingen:
Lengte: 11,5 m Spanwijdte: 18 m
Hoogte: 3,8 m Vleugeloppervlak: 44 m2
Gewichten:
Gewicht (Leeg): 1915 kg Max. start gewicht: 2750 kg
Prestaties:
Kruissnelheid: 150 km/u Max. snelheid: 195 km/u
Stijgsnelheid - m/min    
Vliegbereik: 900 km Plafond: 4300 m
Overigen:
Bemanning: Drie man
Motortype: Eén Hispano-Suiza 51 van 520 pk
Bewapening: 700 kg bommen of één torpedo; Twee 7.9 mm mitrailleurs

 

Alle toestellen zijn voornamelijk in Nederland gebruikt.

 

Fokker C.VIIIw

 

 

Registratie Constr.nr. Datum in dienst Datum uit dienst Opmerkingen
G-1 5185 20-06-1930 30-05-1940 Heeft van 18/11/1930 t/m 08/01/1931 tijdelijk de civiele registratie PH-AFQ gevoerd.
In Engeland gesloopt.
G-2 5190 ? 26-08-1930 30-05-1940 In Engeland gesloopt
G-3 5191 ? 10-1930 30-05-1940 In dienst oktober 1930.
In Engeland gesloopt
G-4 5192 ? 03-10-1930 14-05-1940 Op Westeinderplas verongelukt
G-5 5193 ? 13-2-1931 30-05-1940 In Engeland gesloopt
G-6 5194 ? 03-10-1930 30-05-1940 In Engeland gesloopt
G-7   07-1934 12-05-1940 In dienst juli 1934.
In brand geschoten op Marine Vliegkamp De Mok
G-8   07-1934 12-05-1940 In dienst juli 1934.
Op het strand bij Scheveningen vernield
G-9   07-1934 12-05-1940 In dienst juli 1934.
In brand geschoten op Marine Vliegkamp De Mok

 

Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • --
    • Kit --: --

Modelling add-on

  • --
    • Set -: -

Decals

  • --
    • Set -: -

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • --
    • Kit -: --

Modelling add-on

  • --
    • Set -: -

Decals

  • --
    • Set -: -

 

 

Schema Kleurnaam FS-nummer BS-nummer Humbrol XtraColor Vallejo Model Color Vallejo Model Air
Standaard #1 Geheel Aluminium dope ~71798   191 / 56 X216 70.864  

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Fokker CVIIIw 1 SMALL
Afleverschema Fokker C.VIIIw.
Fokker CVIIIw 1 SMALL
Kleurenschema Fokker C.VIIIw vanaf september 1939 met oranje driehoeken en richtingsroer.

 

Literatuur.

Zestig jaar Marineluchtvaartdienst in Beeld. Hugo Hooftman Pag. 42 - 43 1977 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Nederlandse Marinevliegtuigen Thijs Postma & Nico Geldhof Pag. 18 1978 Uitgever: Omniboek, 's Gravenhage
De Nederlandse Vliegtuigen: Alle vliegtuigen ooit in Nederland ontworpen en gebouwd Theo Wesselink & Thijs Postma Pag. 75 1982 Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem
AVIA: 41e jaargang nummer 5: Foto van Fokker C.VIIIw L-1 (rozet)   Pag. 198 1982 Uitgevers Wyt, Rotterdam
Vliegen voor de Vloot; 70 jaar Marineluchtvaartdienst Harm J. Hazewinkel Pag. 18 1987 Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim
70 Jaar Marine-LuchtvaartDienst Nico Geldhof Pag. 32 1987 Uitgeverij Eisma b.v., Leeuwarden
Camouflage en Kentekens J.Greuter e.a.   1997 Bonneville – Bergen (NH)
85 Jaar Marineluchtvaartdienst in beeld Van Farman tot NH 90 Helikopter Peter Korbee Pag. 52 - 53 2002 Uitgever: Korbee MLD Promotie, Valkenburg

 

Websites.

--

 

Gegevens
Hits: 14397

Historie

De Fokker DC-I was een ontwikkeling uit de Fokker C.IV, met een kleinere spanwijdte, maar verder identiek. Het toestel had een kleinere spanwijdte ter bevordering van de wendbaarheid. De D.C-I klom in 6 minuten naar 3.000 m, terwijl de C-IV hier 16 minuten over deed. Hij werd uitgerust met een Napier Lion vloeistofgekoelde lijnmotor van 450 pk.

Er zijn er slechts tien van gebouwd voor de ML-KNIL.

Wel heeft Spanje even belangstelling getoond om het toestel in licentie te bouwen, maar de voorkeur ging toch uit naar de Fokker C.IV.

 

Technische gegevens
Afmetingen:
Lengte: 9,3 m Spanwijdte: 11,45 m
Hoogte: 3,4 m Vleugeloppervlak: - m2
Gewichten:
Gewicht (Leeg) - kg Max. gewicht; - kg
Prestaties:
Kruissnelheid: - km/u Max. snelheid: - km/u
Stijgsnelheid - m/min    
Plafond - m Vliegbereik: - km
Overig:
Motortype: Eén Napier Lion van 450 pk
Bemanning: -
Bewapening: -

 

De ML-KNIL bestelde in 1923 tien stuks als vervanging van de tegenvallende Vicker Viking.

Ze werden gebouwd bij Fokker te Veere en arriveerden eind september 1925 in Indië. Eind oktober 1925 werd het eerste toestel ingevlogen.

De laatste twee toestellen gingen 1934 buiten dienst.

In sommige werden later de Napier Lion II-motoren van de Viking ingebouwd.
Op 29 december 1930 werd met behulp van een buitenboord-trapje uit een D.C.1 in Indië de eerste parachutesprong gemaakt.

Een formatie Fokker D.C. I verkenningsvliegtuigen van de Luchtvaartafdeling van het KNIL (LA/KNIL) boven Napier Lion met o.a. de FD 406
Een formatie Fokker D.C. I verkenningsvliegtuigen van de Luchtvaartafdeling van het KNIL (LA/KNIL) boven Napier Lion met o.a. de F.D 406.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 

RegistratieConstr.nr.Datum in dienstDatum uit dienstOpmerkingen
F.D.401   10-1925    
F.D.402   03-1926    
F.D.403   03-1926 16-01-1930 AFgegleden en gecrasht. Afgeschreven.
F.D.404   03-1926    
F.D.405   03-1926   Op 29 december 1930 werd vanuit deze kist de eerste parachutesprong gemaakt.
F.D.406   03-1926    
F.D.407   03-1926    
F.D.408   03-1926    
F.D.409   03-1926    
F.D.410   03-1926    

 

Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • Omega
    • Kit 72447: Een resin kit

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • --
    • Kit --: --

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

 

SchemaKleurnaamFS-nummerWEMHumbrolXtraColorVallejo Model ColorVallejo Model Air
Standaard #1Geheel LVA Khaki   AC D04 29? / 155? x2? /x251? 70.921? / 70.887  
Vleugels Aluminium Dope ~7178   191 / 56 X216 70.864  

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Fokker_DCI_MLKNIL-1
Fokker D.C.I.

 

Literatuur.

Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld. Deel 1 Hugo Hooftman Pag. 56 - 61 1978 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Fokker, Bouwer aan de wereldluchtvaart Thijs Postma Pag. 59 1979 Uitgever: Unieboek b.v., Houten
De Nederlandse Vliegtuigen: Alle vliegtuigen ooit in Nederland ontworpen en gebouwd Theo Wesselink & Thijs Postma Pag. 29 1982 Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem
40 Jaar luchtvaart in Indië Gerard Casius & Thijs Postma Pag. 22 - 25 1986 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Camouflage en Kentekens J.Greuter e.a.   1997 Bonneville – Bergen (NH)

 

Websites.

 

Gegevens
Hits: 10984

Historie

De voorloper van de G.III was een succesvolle bommenwerper die in 1917 werd opgevolgd door de Friedrichshafen G.III (fabrieksaanduiding FF.45).
Het was langer en had een grotere spanwijdte dan zijn voorloper.
De G.II had nogal de neiging om bij de landing op de kop te gaan staan, bij de G.III werd dit opgevangen door een neuswiel te plaatsen.
Verder had het toestel sterkere motoren, namelijk twee Mercedes D.IVa van elk 260 pk, waardoor er zo'n 1000 kg aan bomlading kon worden meegevoerd.

Versies.

Friedrichshafen G.IIIa:
had een aangepaste vleugel, waardoor de handelbaarheid verbeterde bij het vliegen op één motor. Verder was een derde machinegeweer aangebracht al verdediging tegen nachtjagers.
Friedrichshafen G.IIIb:
een verder aangepaste versie, waarbij de achterste schuttersopstelling een verbinding kreeg met de rest van het vliegtuig.

Na de oorlog werden verschillende toestellen aangepast en gebruikt als passagiersvliegtuig.

 

Technische gegevens
Afmetingen:
Lengte: 12,8 m Spanwijdte: 23,7 m
Hoogte: 3,66 m Vleugeloppervlak: 95 m2
Gewichten:
Leeggewicht: 2695 kg Max. startgewicht: 3930 kg
Prestaties:
Max. snelheid: 135 km/u Stijgsnelheid: - m/min
Kruissnelheid: - km/u    
Vliegbereik: 600 km / 5 uur Plafond: 4500 m
Overig:
Motortype: Twee Mercedes D-IVa van 260 pk elk
Bemanning: -
Bewapening: 2 tot 3 × 7.92mm Parabellum MG14 machinegeweren. Bommen of mijnen van 12.5, 50, 100, 300 of 1000 kg tot maximaal 1000 kg

 

Deze drie persoons bommenwerper maakte op 23 mei 1918 een noodlanding bij Oosterhout, het toestel had nog een bom aan boord, die werd afgevoerd en gedemonteerd.
Het toestel werd met registratie FG702 in dienst genomen en was op dat moment het grootste vliegtuig in de inventaris van de LVA.

Er is echter door de LVA niet mee gevlogen.

Friedrichshafen G.III van Bombengeschwader II landde op 23 mei 1918 onbeschadigd, maar nog met een bom van 300 kg aan boord, bij Oosterhout. De bemanning bestond uit Lt. F.J.H. Vogel (Beobachter), Vzfw. P. Schneider en Uffz. J. Dellinger. Het toestel werd naar Soesterberg vervoerd, maar heeft hier niet meer gevlogen. Ned. registratie FG702. Rechts achter.
Friedrichshafen G.III van Bombengeschwader II landde op 23 mei 1918 onbeschadigd, maar nog met een bom van 300 kg aan boord, bij Oosterhout. De bemanning bestond uit Lt. F.J.H. Vogel (Beobachter), Vzfw. P. Schneider en Uffz. J. Dellinger. [op Beeldbank NIMH]
Friedrichshafen G.III 828/17 in de montagehal op Soesterberg, mei 1918. Er achter een Rumpler C.VIII.
Friedrichshafen G.III 828/17 in de montagehal op Soesterberg, eind mei 1918. Er achter een Rumpler C.VIII.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 

RegistratieWerknr.Bestellnr.Datum in dienstDatum uit dienstOpmerkingen
FG702 828/17   23-05-1918    

 

Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • Lüdemann
    • Kit XX: Een resin kit van een Friedrichshafen GIIIa kastenleitwerk.
    • Kit XX: Een resin kit van een Friedrichshafen GIII.
  • Chorozy Model
    • Kit MKC001: Friedrichshafen GIIIa (Poolse Versie).
  • Formaplane
    • Kit F2: Een vacu gevormde kit.

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • --
    • Kit --:--

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

 

Het geïnterneerde toestel was waarschijnlijk voorzien van de toen gebruikelijk Duitse kleuren, mogelijk de romp donkergroen met lila/paarse vlekken en de vleugels voorzien van lozenge.

SchemaKleurnaamFS-nummerBS-nummerHumbrolXtraColorVallejo Model ColorVallejo Model Air
                 

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

 

Literatuur.

Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 1. Hugo Hooftman Pag. 40 - 41 1977 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 Wim Schoenmaker & Thijs Postma Pag. 15 1987 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Vintage Aviation fotofax German Bombers of World War One Alex Imrie Pag. 51 - 62 1990 Uitgever: Arms and Armour Press, Poole, Dorset
Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk) Willem Helfferich Pag. 14 - 1994 Uitgevers Wyt, Rotterdam
Camouflage en Kentekens J.Greuter e.a.   1997 Bonneville – Bergen (NH)
Air Enthusiast no.80 The Historical Aviation Journal: Unexpected Windfalls Bart van der Klaauw Pag. 54 - 59 1999 Uitgever: Key Publishing, Stamford

 

Websites.

 

Gegevens
Hits: 22490

Historie

Na de tweede wereldoorlog werd de N.I.V. (Nederlands Instituut voor Vliegtuigontwikkeling) opgericht.

Een van de eerste opdrachten was het ontwerpen van een straaltrainer. Dit resulteerde in de Fokker S-14. Het was de eerste zuivere straaltrainer ter wereld. Tot dan toe werden de straaltrainers gebaseerd op een bestaand straaltoestel. Eén van de argumenten voor de ontwikkeling was dat men de overgang van propellertoestel naar straalvliegtuig te groot achtte. De S-14 was een stabiel, eenvoudig te vliegen toestel met lage onderhoudskosten.
Op 19 mei 1951 was het prototype, K-1 gereed voor de eerste vlucht. Fokker’s chef-invlieger, Gerben Sonderman zou het toestel in vliegen, maar deze merkte dat de hoofdlandingsgestel niet geheel inklapte en maakte meteen een voorzorgslanding. Na enkele uren sleutelen was het probleem verholpen en werd het testprogramma uitgevoerd. Nu echter kwam het landingsgestel niet naar buiten. Sonderman maakte een buiklanding op het gras naast de baan.
Op 15 juli 1951 stond het prototype op de Fokker-stand op de Parijse Luchtvaart-salon opgesteld. Het was voorzien van een Rolls Royce Derwent V straalmotor van 1575 kg stuwdruk. In 1952 werd door de KLu een bestelling van 20 stuks geplaatst. Ook vanuit het buitenland was interesse, zoals Zweden.

Ook verwierf Fairchild de licentierechten en zouden er vijftig aan Brazilië worden geleverd, waarvan er vijfenveertig door de Braziliaanse Fokkervestiging zouden worden gebouwd. Mede door het Amerikaanse MDAP werd de markt overspoeld met Lockheed T-33 straaltrainers, daarmee de kansen voor de Fokker S-14 tot nul reducerend.
Mede door het op de markt komen van de Fouga Magister, maakte de S-14 geen kans meer voor de voorgezette opleiding.
Men besloot het prototype uit te rusten met de krachtiger Rolls Royce Nene 3 van 2315 kg stuwdruk. Het toestel kreeg hierdoor wat hogere prestaties en zou daardoor beter geschikt zijn voor de gevorderden opleiding.
Deze uitvoering, bekend als Machtrainer II maakte op 23 oktober 1953 de eerste vlucht. Ondanks alle lovende rapporten over dit toestel werden helaas geen orders geplaatst.
Het toestel kwam op 21 augustus 1961 in dienst als PH-XIV bij het Nationaal Lucht- en Ruimtevaart Laboratorium. Later kwam het toestel als K-1 terecht in het Aviodome op Schiphol, later Aviodrome op vliegveld Lelystad en is daar nu nog te bewonderen.

 

Technische gegevens
Afmetingen:
Lengte: 13,3 m Spanwijdte: 12 m 
Hoogte: 4,7 m Vleugeloppervlak: - m2 
Gewichten:
Leeggewicht: 3765 kg Max. startgewicht: 5350 kg
Prestaties:
Max. snelheid: 730 km/u Stijgsnelheid: - m/min
Kruissnelheid: - km/u    
Vliegbereik: 900 km Plafond: 11 125 m
Overig:
Motortype: Eén Rolls Royce Derwent 8 van 1588 kg stuwdruk.
Bemanning: Eén instructeur en één leerling
Bewapening: Geen

 

De productieversie van de S-14, bestemd voor de KLu werd uitgerust met de krachtiger Rolls Royce Derwent VIII met 1588 kg stuwdruk. De eerste kist maakte op 15 januari 1955 de eerste vlucht.

Op 20 augustus 1955 arriveerde de eerste S-14 met registratie L-1, voor de KLu op vliegbasis Twenthe. De laatste twee, met registratie L-14 en L-20, arriveerden op 14 november 1955.
De L-4 werd in oktober 1955 naar de Verenigde Staten verscheept om daar een aantal demonstratievluchten uit te voeren. Helaas verongelukte Gerben Sonderman op 20 oktober bij het vliegveld van Fairchild Aircraft Corporation, Hagerstown tijdens de uitvoering van een vrillevlucht. Hij kwam hierbij om het leven. [over het leven van Gerben Sonderman als vlieger is een boek gewijd.]

Op 28 mei 1964 stortte de L-7 neer op Voorne-Putten, waarbij de vliegers commodore J.C.J. Vermeulen (C-Depot Mat Klu) en zijn chef-staf, lt.kol J. Vonk omkwamen.
De resterende toestellen hebben verder zonder problemen dienst gedaan.
Vermeldenswaardig is misschien nog de deelname aan een luchtrace, gehouden ter gelegenheid van het feit dat Louis Bleriot 50 jaar geleden (op 25 juli 1909) de eerste Kanaalvlucht maakte.
Deze race, Arch-to-Arc race werd gehouden van 13 tot en met 24 juli 1959. De L-8 nam hier ook aan deel met Hugenholz, directeur van het Zandvoort-circuit en als vlieger Jan Moll, testvlieger bij Fokker. Ze eindigden met een tijd van 61 minuut en 25 seconden op de drieëntwintigste plaats.
Momenteel is de L-11 nog te bewonderen in het Militaire Luchtvaart Museum.

D 1988046

Fokker S.14, L-17 gefotografeerd op Static Show, tijdens Open Dag KLu75, juni 1988 op vliegbasis Deelen.

D 1988047

Fokker S.14, L-17 gefotografeerd op Static Show, tijdens Open Dag KLu75, juni 1988 op vliegbasis Deelen.

 

Fokker S.14

 

 
   
   

 

Registratie
Registratie
 Constr. nr.
Constr. nr.
 Datum in dienst
Datum in dienst
 Datum uit dienst
Datum uit dienst
 Opmerkingen
Opmerkingen
L-1 7346 12-08-1955 15-05-1962 Poortwachter vlb Twenthe tot 30-06-1964;
Gesloopt
L-2 7347 11-08-1955 24-05-1962 Gesloopt 1963
L-3 7348 31-08-1955 17-07-1963 Gesloopt 1963
L-4 7349 - - Voor aflevering voor demonstratietour naar VS;
Crash aldaar op 20-10-1955 bij Hagerstown.
L-5 7350 01-10-1955 28-05-1962 Buiten dienst gesteld en gesloopt.
L-6 7351 24-10-1955 06-09-1963 Naar VS voor vervolg demonstratietour.
Terug op 22-11-1956.
Gesloopt
L-7 7352 22-10-1955 28-05-1964 Crash bij Heenvliet.
Gesloopt
L-8 7353 31-12-1955 05-04-1963 Gesloopt
L-9 7354 17-01-1956 07-07-1963 Gesloopt
L-10 7355 30-12-1955 17-10-1963 Gesloopt
L-11 7356 18-01-1956 07-07-1964 Gebruikt voor instructiedoeleinden in Anthonie Fokkerschool, daarna in opslag te Gilze-Rijen.
Naar Militaire Luchtvaart museum te Soesterberg
L-12 7357 18-01-1956 07-07-1964 Gesloopt
L-13 7358 11-06-1956 07-01-1965 Gesloopt
L-14 7359 14-11-1956 19-05-1965 Naar Luchtverkenners VanWeerdenPoelmangroep;
Vanaf 01-06-1970 naar HTS te Haarlem als L-20, later L-37.
Februari 1976 maar Deelen voor brandweeroefeningen.
Verbrand en daarna gesloopt.
L-15 7360 14-11-1956 07-01-1965 Gesloopt
L-16 7361 14-11-1956 07-07-1964 Gesloopt
L-17 7362 14-11-1956 05-09-1967 Opslag te Gilze-Rijen en in mei 1968 naar MLM te Soesterberg.
1973 retour naar opslag te Gilze-Rijen en Woensdrecht.
Gedurende jaren 80 en 90 delen tentoongesteld bij Autotron, daarna retour.
Restauratieproject naar vliegende staat, maar bleek te slecht.
L-18 7363 14-11-1956 21-07-1966 Opslag te Soesterberg
Poortwachter bij Fokker Ypenburg vanaf 1967 tot de sluiting.
Gesloopt in 1994.
L-19 7364 14-11-1956 05-09-1667 Gesloopt
L-20 7365 14-11-1956 14-07-1966 Oefenobject voor brandweer te Eindhoven
Gesloopt.

 

Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • CMK
    • Kit 50048: Een resin kit.
      • Op de site van IPMS Nederland kan een review van dit model worden gevonden.
  • Alpha
    • Kit XX: Een vacu gevormd model.

Op IPMS.nl is een  walk-aound van de Fokker S.14 machtrainer te vinden.

 

Fokker S 14 Mach Trainer AKleijn
Een model van een Fokker S.14, gebouwd door Adri Kleijn.

 

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • Geromy
    • Kit 48-001: een resin kit

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

Op IPMS.nl kan een uitgebreide walk-aound van de Fokker S.14 machtrainer worden gevonden.

 

Schema Kleurnaam FS-nummer BS-nummer Humbrol XtraColor Vallejo Model Color Vallejo Model Air
Afleverschema #1 Geheel blank aluminium              
Gele banden       154   70.893  
Blauwe Cheat line              
 
Standaard schema #2 Geheel blank aluminium              
Day glo vlakken       209   70.733  
Blauwe Cheat line              

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Fokker S14 1-SMALL
Kleurenschema Fokker S.14 Machtrainer; gele banden van 3 voet breed om vleugels en romp; rozetten op romp 680 mm diameter; op vleugels diameter 1590 mm;
Fokker S14 2-SMALL
Tweede kleurenschema Fokker S.14 machtrainer: dayglow panelen 1200 mm breed; rozetten op vleugels 900 mm diameter en die op de romp 750 mm diameter.

 

Literatuur.

Dutch Military Aviation 1945-1978 Paul A. Jackson Pag. 69; 81 - 82 1978 Uitgever: Midland Countries Publications, Leicester
Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 2 Hugo Hooftman Pag. 80 - 81 1978 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Fokker, Bouwer aan de wereldluchtvaart Thijs Postma Pag. 140 1979 Uitgever: Unieboek b.v., Houten
Fokker-vliegtuigen voor de Militaire Luchtvaart   Pag. 24 1982  
De Nederlandse Vliegtuigen: Alle vliegtuigen ooit in Nederland ontworpen en gebouwd Theo Wesselink & Thijs Postma Pag. 129 1982 Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem
Modelbouw in Plastic jaargang 12, nummer 2: Fokker S-14 MACH TRAINER Schönfeld, Maarten Pag. 45 - 48 1983 Uitgever: I.P.M.S. Nederland, Nederland
Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland Koos van de Berg Pag. 40 1987 Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim
KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 Wim Schoenmaker & Thijs Postma Pag. 111 1987 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Uchtvaartwereld; 5e jaargang nummer 6: De Fokker S-14 Machtrainer. Wim Schoenmaker Pag. 182 - 187 1988 Uitgeverij Ten Brink, Meppel
Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk) Willem Helfferich Pag. 31 - 32 1994 Uitgevers Wyt, Rotterdam
Camouflage en Kentekens J.Greuter e.a.   1997 Bonneville – Bergen (NH)
Fokker S.14 machtrainer N. Braas & W. Th. Vredeling   2009 Geromy – Maarssen

 

Websites.

 

  1. Fokker D.XVII
  2. Fokker D.XVI
  3. Fokker D.VII
  4. Fokker D.III

Pagina 4 van 5