Sud-Aviation SA3160 Alouette III

Historie

De SA3160 Alouette III is een rechtstreekse doorontwikkeling van de succesvolle Alouette II. De Alouette III heeft een grotere cabine en een sterkere motor. Verder is de staart geheel dicht en is de rotor verbeterd.

De ontwikkeling van het toestel startte eind jaren ‘50 van de 20^e eeuw bij Sud-Aviation. Het eerste (van twee) prototype, uitgerust met een Turbomeca Artouste IIIB turbinemotor van 550 pk maakte de eerste vlucht op 28 februari 1959. De eerste preproductie-machine SA-316A, maakte in juli 1961 de eerste vlucht.
In de militaire uitvoering kon de Alouette III zes man met uitrusting meevoeren, ook kon het toestel als aanvalshelikopter gebruikt worden.

In zijn oorspronkelijke uitvoering bleef de Alouette III tot 1969 in productie. De eerste Alouette III gebruiker werd de Birmaanse luchtmacht, die in 1961 haar eerste toestellen ontving.
Daarna volgde nog tot 1985 productie van de verbeterde SA-316B. Deze maakte in juni 1968 de eerste vlucht. Het enige verschil ten opzichte van zijn voorganger was de verbeterde rotoraansturing. Verder kon het een grotere betalende lading meevoeren.
De SA319B, was identiek maar was uitgerust met de Astazou 3, een motor met hetzelfde vermogen, maar met lager brandstofverbruik

In 1972 verscheen de SA-316C die een sterkere Artouste IIID motor had. Hiervan zijn er relatief weinig gebouwd.

Uiteindelijk zijn er meer dan 1900 stuks van gebouwd, inclusief de licentietoestellen die in Zwitserland, Nederland, Pakistan, India en Roemenië zijn gebouwd.

In 1970 werd Sud-Aviation samengevoegd met een aantal andere Franse vliegtuigfabrieken. Deze fusie ging verder onder de naam SNIAS (Société Nationale Industrielle Aerospatiale). Vanaf 1984 heette deze groep kortweg Aerospatiale.
Aerospatiale op zijn beurt ging, samen met het Duitse MBB, in 1992 op in de Eurocopter Group.

Een andere ontwikkeling was de experimentele SA-319D. Doel van dit toestel was om de Astazou XIV turbinemotor te verbeteren.

In 1965 werd de Groep Lichte Vliegtuigen uitgerust met de Sud-Aviation SA-3160 Alouette III.
Deze helikopter verving de Alouette II, de Hiller en een deel van de Piper Cubs.
De toestellen waren eigendom van de Koninklijke Landmacht, maar werden gevlogen en onderhouden door de Koninklijke Luchtmacht.
Een eerste serie van vijftig van deze toestellen werd rechtstreeks besteld bij de Franse fabriek.
De eerste twee toestellen de A-208 en A-209 arriveerden op 31-08-1964 op vliegbasis Soesterberg. In december 1966 waren alle toestellen afgeleverd.
Een tweede bestelling van 27 toestellen werd in eigen land geassembleerd bij de Firma “Lichtwerk” te Hoogeveen. Deze toestellen werden tussen oktober 1967 en juli 1969 afgeleverd. De A-451 was de eerste in Nederland gefabriceerde Alouette.
Het toestel was ingedeeld bij de helikoptersquadrons op Deelen en Soesterberg en deden dienst bij 298, 299 en 300 squadron. Daarnaast werden in het verleden voor 301 en 302 squadron (zogenaamde mobilisabele squadrons) een aantal Alouette’s in reserve gehouden om eventueel in oorlogstijd te worden ingezet.

Alouette III GPLV

Alouette III, registratie A-275 in vroege beschildering, in de start vanaf Deelen.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Sud Aviation SE 3160 Alouette III, A-529. De straalmotor voor de aandrijving van de wieken en staartrotor is goed te zien.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Gewondentransport per Alouette III.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Een Alouette III met opschrift 'ALIII 1964-2004' vliegt boven het landschap.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Alouette III, registratie A-542 in de laatste gevoerde camouflage-beschildering.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Alouette III tijdens airshow Lelystad in mei 1988.

Alouette III A-298 met jubileum kenmerken i.v.m. 25 jaar 298 squadron, op de static show op Open Dag Luchtmacht, september 1989 op vliegbasis Volkel.

Alouette A-247 met embleem 40 jaar Alouette III, gefotografeerd tijdens Open Dag Luchtmacht, juni 2004 op vliegbasis Volkel.

Alouette III SAR-vlucht

In 1966 werden de zeven overgebleven Alouette II's ingeruild voor Alouette III voor SAR-doeleinden. De eerste werd in februari 1966 afgeleverd. De laatste arriveerde op 8 juli 1967.

Aanvankelijk hadden de toestellen geen drijveruitrusting. Wel werden proeven genomen. Zo werd in najaar 1967 de H-67 uitgerust met een drijveronderstel, waarmee in september een landing op de Noordzee werd gemaakt. Dit onderstel bleek echter toch te zwaar en had een negatieve invloed op de snelheid.

In 1969 werd op de H-75 een nooddrijfsysteem uitgetest, bestaande uit een soort container langs de zijkant met daarin opblaasbare drijvers, die in noodgevallen in 15 seconden konden worden opgeblazen. Ondanks het nadeel dat de cabine wel in het water kwam, werden de toestellen met dit systeem uitgerust.

SAR Alouettte H-81 tijdens Open Dag Luchtmacht juli 1987 op vliegbasis Twenthe.

SAR Alouette H-25 op static show tijdens Open Dag KLu 75, juli 1988 op vliegbasis Deelen.

SAR-heli Alouette III (registratie H-67), bij wijze van experiment uitgerust met vaste drijvers.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Vooraanzicht van SAR-Alouette III (registratie H-75), met nooddrijfsysteem in opgeblazen toestand. Op de originele foto is de naam "Barney" op de rompneus zichtbaar. [op Beeldbank NIMH[

Aanvankelijk was de SAR gebaseerd op Ypenburg, maar in 1968 werd dit een slapende basis en werd de SAR overgeplaatst naar Soesterberg. De detachering op Vlieland en Terschelling ten behoeve van de schietranges daar, bleef gehandhaafd.

In 1975 werden de resterende vier SAR-heli's (de H-08 was in 1971 gecrasht bij Klarenbeek op de Veluwe), aangepast en voorzien van een brandstof-stortklep. Hiermee kon, indien nodig, bij een crashplaats brandstof gedumpt worden, zodat twee personen in plaats van één persoon konden worden meegenomen. De SAR-Alouette kon door het extra gewicht van de uitrusting en de drie bemanningsleden tot die tijd slechts één persoon tegelijk redden.

Zicht naar boven op SAR-Alouette III met nooddrijfsysteem, bij reddingsoefening waarbij de hijssling is gevierd.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Medio 1977 werd de SAR overgeplaatst naar Leeuwarden, tevens werd de stand-by op de schietranges beperkt tot die dagen dat deze open waren.

In 1991 werd besloten om drie nieuwe SAR-toestellen aan te schaffen in vorm van de Agusta-Bell 412SP.

Op de valreep werden de toestellen in 1992 nog uitgerust met VHF en GPS, waarmee al goede ervaringen waren opgedaan bij de Alouette's van de GPLV.

Op 13 december 1993 werd de H-20 uitgefaseerd en overgedragen aan het MLM te Soesterberg. Op 18 maart 1994 werden de overige toestellen uitgefaseerd en definitief vervangen door de Agusta-Bell 412SP. De laatste drie SAR-Alouette's werden verkocht aan de Pakistaanse marine.

SAR-Alouette III (registratie H-75), geparkeerd op Soesterberg.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

SAR-Alouette III, registratie H-67, geparkeerd op de heli-strip van Terschelling; gebruikte dingy's liggen naast het toestel.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

SAR-Alouette III, een moment voor de start of na de landing. Registratie niet zichtbaar.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Detacheringen.Turkije, 1991

In 1991 brak de Golfoorlog uit. Er werden drie Alouette’s van het 298 squadron naar Silopi in Turkije, nabij de grens met Irak gestuurd. De toestellen, A,227, A-407 en A-482 waren voorzien van grote witte vlakken aan de zijkant en aan de onderzijde, dit ter onderscheid van Irakese toestellen.
De Alouette’s werden vooral gebruikt voor liaisontaken, verkenning en vervoer van artsen en medicamenten. Tijdens deze uitzending kwam vooral de beperkte transportcapaciteit van de Alouette III aan het licht.

Alouoette A-451 met nog de detacheringskenmerken op de static show tijdens de open dag, juni 1991 op vliegbasis Twenthe.

Alouette III heli, actief in Noord-Irak/Zuid-Oost-Turkije, in het kader van "Provide Comfort" en "Operation Haven", gericht op humanitaire hulp aan gevluchte Koerden. Hier wordt een transport uitgevoerd voor Artsen zonder Grenzen.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Alouette III helikopter, actief in Noord-Irak/Zuid-Oost-Turkije, in het kader van "Provide Comfort" en "Operation Haven", gericht op humanitaire hulp aan gevluchte Koerden. Hier wordt een transport uitgevoerd voor Artsen zonder Grenzen.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Cambodja, 1992

In 1992 werd ook een aantal Alouette’s uitgezonden naar Cambodja, onder andere de A-536, A-366, A-414 en A-235.
De toestellen waren geheel wit gespoten en voorzien van grote zwarte letters UN op de romp.

Alouette III A-514 op de static show tijdens open dag Luchtmacht, juli 1993 op vliegbasis Eindhoven.

Alouette III heli, registratie A-536.
Deze werd ingezet in het kader van UNTAC (United Nations Transitional Authority Cambodja) in de periode 2 juni 1992 - 19 oktober 1993.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Alouette III heli, registratie A-235, in hangaar. Deze werd ingezet in het kader van UNTAC (United Nations Transitional Authority Cambodja) in de periode 2 juni 1992 - 19 oktober 1993.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Zagreb, 1990

Het toestel werd ook ingezet voor een detachering in 1990 naar het vliegveld van Zagreb, De toestellen, onder meer de A-247, A-301, A-343, A-398 (reserve); A-514 (reserve) waren geheel wit gespoten, met de registratie klein op de staartvlakken en een groot blauw EC embleem op de romp en in zwart EC Monitor Missions op de staartboom.
De taak was toezicht op de handhaving van de wapenstilstand. De toestellen werden, ondanks de wapenstilstand toch enkele malen beschoten en ook geraakt. Ze bleken erg kwetsbaar.

 

Monteur J. van Bentvelzen wijst op een van de kogelgaten in de Sud Aviation SE.3160/SA.316 Alouette III van ECMM (reg. A-343) op het vliegveld van Zagreb in Joegoslavië.
Op de achtergrond het oude stationsgebouw.Op de romp: E.C. Monitor Mission.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Na de uitfasering werden er zeventien ingeruild bij Eurocopter voor de aanschaf van de Cougar. Verder werden er 21 stuks verkocht aan HeliSupport.

Bosnië, 1996

In 1996 werden gedurende een aantal maanden een drietal Alouettes, A-253, A-247 en A-494, gedetacheerd in Bosnië onder de vlag van IFOR vanwege controle op de naleving van het verdrag van Dayton.
Ze werden vooral gebruikt voor taken als munitietransport, liaison, verkenning en medevac.

Een Alouette III, A-494 van het Nederlandse helikopterdetachement in het Bosnische stadje Santici.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Displayvliegen: The Grasshoppers

Het team, de Grasshoppers, was uitgerust met de oerdegelijke Alouette III, trad op vele shows in Europa op. De toestellen waren toen voorzien van een attractieve rood-wit-blauwe beschildering. Zie verder het artikel over de Grasshoppers

 Alouette vlucht Klu

Rond de uitfasering van de Alouette III zijn niet alle toestellen buiten dienst gesteld, maar zijn er vier in dienst gebleven ten behoeve van de zogenaamde Royal Flight van het DHC.

Daar er nog steeds vraag was voor vervoer van Koninklijk Huis, VIPs, foto-vluchten en dergelijke werd de uitfasering van de laatste toestellen steeds uitgesteld. Het gevolg was dan ook dat in 2004 Alouette A-301 aan groot onderhoud toe was.

Daar het inspectie dock voor groot onderhoud van de Alouette III al was opgeheven, werd dit Europees uitbesteed en uiteindelijk toegekend aan het bedrijf RUAG, Zwitserland.

Dit bedrijf pakte het onderhoud grootschalig aan en mede door de handelwijze met onderdelen in het verleden, moesten allerlei onderdelen geheel worden vervangen en daardoor pakte het onderhoud van dit toestel uiteindelijk hoger uit dan de oorspronkelijke kostprijs van het toestel.
Het toestel was  echter wel op SE3160B standaard gebracht met een speciaal versterkte transmissie, die een maximum startgewicht van 2200 kg mogelijk maakt.
Ook werd de constructie versterkt en beschikken de cockpits over kogelwerend glas. Later werden ook nog drie andere toestellen op dezelfde wijze onderhanden genomen en waren weer als nieuw.

De vier, momenteel nog operationele Nederlandse Alouette III SA-316B’s de A-247, A-275, A-292 en A-301 zijn nu donkerblauw geschilderd.
De vier toestellen vormen als de Royal Flight/VIP Flight een van de transportmogelijkheden van het Koninklijk Huis, de ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders.

Alouette III A-292, van de Alouette vlucht tijdens Open Dag Luchtmacht, juni 2007 op vliegbasis Volkel.

Alouette III A-01 van Alouette vlucht tijdens Open Dag Luchtmacht, juni 2014 op vliegbasis Gilze-Rijen.

Alouette III A-292, van de Alouette vlucht tijdens Jubileum bijeenkomst 50 jaar Alouette III, september 2014 op vliegbasis Gilze-Rijen.

Alouette III A-247 van Alouette vlucht tijdens Jubileum bijeenkomst 50 jaar Alouette III, september 2014 op vliegbasis Gilze-Rijen.

Schaal 1/72

Bouwpakketten

• Heller
  • Kit 80286 / 80225 / 80289:Dit is dezelfde kit in verschillende versies, o.a. Belgische Zeemacht, Franse Marine en Duitse politie.
    • Bouwverslag (door P. Banis): De onderdelen passen redelijk goed. De vloerplaat laat ruimte over en deze kan met wat plamuur passend worden gemaakt.
      De cockpit ziet er goed uit, maar vereist nog wel de nodige detaillering.
      Er kunnen 3 stoelen en een klein bankje in de cockpit worden gelijmd.
      In de SAR-Alouettes van de Klu werd altijd met de linkerstoel met de rugleuning in de vliegrichting gevlogen. Aanvankelijk waren de stoelen in zwart skai uitgevoerd. Vergelijk het maar met het spul dat in de jaren zestig en zeventig ook voor de autostoelen werd gebruikt. De kleur van de riemen is mij niet bekend,
      Later is de bekleding vervangen door een blauwgrijze stof. De riemen zijn blauw.
      
      Bij de Nederlandse Alouette gebruik je de motor met de grote uitlaat, deze is geschikt voor de SA316.
      De motor kan ook flink wat detaillering gebruiken, raadpleeg daarvoor fotomateriaal
      Zoals vaker bij heli’s is het aan te raden om de rotor afneembaar te maken vanwege eventueel vervoer van het model.
      Het beste kun je dan de onderdelen 5 en 29 aan elkaar te lijmen en vervolgens de onderdelen 11, 12, 17 en 30.
      
      De transparante delen passen ook niet helemaal exact, maar kunnen op het laatst, met behulp van wat witte houtlijm, ClearFIX (Humbrol) of Kristal-kleer (Micro) goed op de romp worden geplaatst. De frames kun je op de volgende manier weergeven.
      Smeer een stuk papier in met zoiets als “Arabische gom”(in ieder geval in water oplosbare lijm). Dit goed laten drogen. Schilder dan een zodanig oppervlak als nodig in de kleur van de binnenkant van, in dit geval de canopy. Dit weer goed laten drogen en daarna een laag aanbrengen in de kleuren van de buitenzijde en weer goed laten drogen. Dan reepjes snijden ter dikte van de frames en deze op het model aanbrengen, dus met papier en al. Vervolgens het reepje nat maken en enige tijd laten inweken en met bijvoorbeeld een cocktailprikker het papier verwijderen. Het is dus handig om een stukje onbeschilderd papier uit te laten steken, om het verwijderen te vereenvoudigen.
      De antennes en pitotbuis ten slotte. Bij de Nederlandse uitvoering kom je, door de veranderingen in apparatuur heel wat verschillende mogelijkheden tegen.
      Grijze hoofdrotorbladen en rotorkop, Humbrol 127, met rode tips. Voor de zeer precieze modelbouwers, de drie stangen hebben een rode, gele en blauwe band. Deze verschillen namelijk onderling en worden door deze kleurcodering van elkaar onderscheiden.
      De staartrotor is geel met drie rode banden vanaf tip. De staartrotor-beugel is geheel geel.
    
    
    • Bouw van Alouette III model door M. De Vreeze
    • Bouwverslag op modelbrouws-forum

Een model van een Alouette III gebouwd door Adri Kleijn.

Een model van een Alouette III als EC monitor mission, gebouwd door Adri Kleijn.

Een model van een Alouette III van de Alouette Flight, gebouwd door Adri Kleijn.

Schaal 1/48

• Fujimi
  • 0744 / 0744-200 /5A19-400 / 5 A-20 / 5A46 / 5H4:
• Heller
  • 480/80480: set 80480 was voorzien van decals voor een Grasshopper-kist in het rood-wit-blauwe schema.

Modelling add-on

• Extratech
  • Set 72142 SA316B Alouette III Detailset (Heller)
• Whirlybits
  • Set A72129: Alouette III Congo AF (|Heller)
  • Set A72096: Alouette III Detail set for SAF, French Alps
  • Set A72095: Alouette III Detail set for Air Glacier
  • Set A72093: Alouette III Detail set for Maltese armed forces
  • Set A72094: Alouette III Conversion and detail set for R. Neth AF SAR flight
  • Set A72092: Alouette III Conversion and detail set for Danish Navy
  • Set A72029: Alouette III Alpine Rescue (SkiŽs and Panier)
  • Set A72010: Alouette III Detail set for Dutch SAR version
  • Set A72013: Alouette III Permanent Float set for Danish SAR version
  • Set A72077: Alouette III Mesh FOD guard
  • Set A72075: Alouette III "Elephant Ears" FOD guard - new type (South African AF)
  • Set A72074: Alouette III "Elephant Ears" FOD guard - old type (South African AF)

Decals

• Dutch Decal
  • Set 72016: een Alouette, die in Bosnië heeft gevlogen
  • Set 72078: Alouette III, Alouette II (KLu)
• Max Decals
  • Set 7204: Jaren geleden uitgegeven met een grote selectie aan Alouette III beschilderingen. Gebruikt kan worden de Alouette III kit van Heller.
    De volgende Nederlandse Alouette III's kunnen worden gebouwd: De Grasshopper Display kist A-350 en een Leeuwarder SAR kist de H-75 of H-81.
    Deze set is inmiddels uitverkocht, mogelijk dat u deze nog op verzamelaarbeurzen en dergelijke kunt vinden.

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Standaard kleurenschema's gevoerd door de Alouette III

Hieronder vindt u een overzicht van kleurenschema's zoals die zijn gevoerd door de Nederlandse Alouette III.

Schema 1: Sud-Aviation Alouette III.
Het afleverschema, geheel Donkergroen KLu 19 met witte registraties.

Schema 2: Sud-Aviation Alouette III
Het tweede schema, geheel RAL 6014 met zwarte registraties.

Schema 3: Sud-Aviation Alouette III.
Het derde schema, geheel RAL 6014 met zwarte registraties met een zwart vlekkenpatroon.

Schema 4:Sud-Aviation Alouette III
Identiek aan het derde schema, met witte vlakken. Gevoerd tijdens detachering in Turkije in verband met de (eerste) Golf-oorlog

Schema 5: Sud-Aviation Alouette III: VN missies.
Geheel wit RAL 9010 met zwarte opschriften, gevoerd in verband met detachering voor de VN in Cambodja.

Schema 6: Aerospatiale SA316B Alouette III: Royal Flight.
Het laatste schema, geheel blauw RAL 5010 met witte registraties door laatste vier Alouette's in gebruik bij de zogenaamde Royal Flight.

Jubileum-uitvoeringen.

Aerospatiale Alouette III: voorzien van badge in verband met 35 jarig dienstverband van de Alouette III.

Aerospatiale Alouette III: voorzien van badge in verband met 40 jarig dienstverband van de Alouette III.

Aerospatiale Alouette III: voorzien van badge in verband met 50-jarig dienstverband van de Alouette III.

SAR vlucht Alouette III

SAR Schema 1: Sud-Aviation Alouette III: SAR.
RAL 6014 met day-glo vlakken en Flintstones personage en -naam op de neus. Gevoerd gedurende de eerste 15 jaar?

SAR Schema 2: Aerospatiale Alouette III: SAR.
Uitvoering met antenne onder de staart en extra antennes (waarschijnlijk demontabel?) op de neus .

SAR Schema 3: Sud-Aviation Alouette III: SAR.
Laatste uitvoering met Friese vlag op verticale staartvlakken.

Literatuur.

Websites.

• Alouette III SAR Walk Around
• Alouette III op www.FAS.org
• Airliners.net
• Fliegzeugs.de: Alouette
• Walk-Around op HobbyVista.com
• Boek over GPLV
• Wikipedia FR: Alopuette III
• Luchtmacht.nl: Alouette III
• Wikipedia NL: Alopuette III
• Avia DejaVu.NET: Alopuette III
• MilSpotters met heel veel foto's: Aanbevolen!

Met dank aan M. Brouwer voor de informatie over de Royal Flight machines; P. Banis voor allerlei fotomateriaal en een bouwverslag van de Heller-kit; J. Wigbold voor fotomateriaal van met name de Grasshoppers.
Dank aan H. Pijpers voor de zeer uitgebreide briefing over de Alouette.