Northrop NF-5 display teams 1970 - 1988

De eerste demonstraties.

De eerste demonstratie met de Northrop NF-5 vond plaats op 20 juni 1970. Het type was toen net in dienst gekomen als opvolger van de Republic F-84F Thunderstreak.
De demonstratie werd uitgevoerd door kapitein Van Harten van 315 squadron van vliegbasis Volkel.
Ook op Open dagen daarna werden regelmatig demonstratie-vluchten met Northrop NF-5A gegeven. Een al gauw bekende, speciale manoeuvre, die met de Northrop NF-5 mogelijk was, was de "Knife Edge", een horizontale vlucht met 90 graden helling. Deze werd mogelijk gemaakt door de grote staart in combinatie met de centreline-tank. Deze gaf extra lift bij dergelijke manoeuvres en tevens extra stabiliteit bij rugvluchten.

Periode 1975 tot en met 1978

Tussen 1975 en 1978 werden de solo-demonstratie's verzorgd door kapitein Pieter Smith van het 316 squadron van vliegbasis Gilze-Rijen.

1975

In 1975 werd opgetreden tijdens de vliegshow op Florennes te België.
Het eerste (officiële) nationale optreden vond plaats op 30 augustus 1975 tijdens de Open Dag op de vliegbasis Volkel. Het demonstratie-toestel voerde geen speciale beschildering. De gebruikte configuratie van het toestel was als volgt: geen buitenste pylons en een lege centreline-tank onder de romp.

1976

In 1976 werd een demonstratie verzorgd met de K-3031 in verband met het 25-jarig jubileum van 311 squadron op de vliegbasis Volkel.

1977

In 1977 werden verder circa 10 shows gegeven, onder andere tijdens de International Air Tattoo op Greenham Common op 24 juni en op 25 juni 1977. Pieter Smith behaalde de derde prijs in de categorie buitenlandse deelnemers. Op 18 Juli 1977 op de Open Dag op vliegbasis Gilze-Rijen werd een solo-demonstratie gegeven door Kapitein Pieter Smith met 'hike-team'. In de loop van het jaar werd het demonstratie-programma verder uitgebouwd.

1978 - 1979

In 1978 werd een demonstratie-team gevormd onder de naam 'Double Dutch', met kapitein Pieter Smith en eerste luitenant Frits van Leeuwenburgh. Er werd gebruikt gemaakt van de K-3048 en K-3031. De K-3066 was reservekist.
Het programma was een spiegeldemonstratie waarbij elke NF-5 dezelfde figuren vloog. Dit team vloog een eerste (officiële) demonstratie in Frankrijk op de Open Dag te Cambrai op 4 juni 1978.
Op 17 juni 1978 werd het 65-jarig bestaan van de Koninklijke Luchtmacht op vliegbasis Deelen.
Deze toestellen waren voorzien van een rood-wit-blauwe blauwe staart en in 't witte gedeelte de Kiekendief van 316 squadron. De solodemonstratie ging in verband met een storing niet door.

Een van speciale demo beschildering voorziene NF-5A tijdens de start.
De beschildering is alleen aangebracht op het kielvlak en bestaat uit drie taps toelopende banen in rood-wit-blauw met daarin het squadron-embleem en de tekst "NF-5".
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Elt Frits van Leeuwenburgh staat in volledige vliegeruitrusting naast een Northrop NF-5 van het demonstratieteam "HIKE-team / Double Dutch".
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Majoor Pieter Smith staat in complete vliegeruitrusting naast een Northrop NF-5 van het demonstratieteam "HIKE-team / Double Dutch".
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Majoor Pieter Smith en eerste luitenant Frits van Leeuwenburgh staan beiden, in complete vliegeruitrusting, naast een Northrop NF-5 van het demonstratieteam "HIKE-team / Double Dutch". ]op Beeldbank NIMH]

Twee NF-5A's vliegen op lage hoogte boven een agrarisch landschap met een rivier.
Op het kielvlak van beide toestellen bevindt zich een speciale beschildering bestaande uit drie taps toelopende rood-wit-blauwe banen met daarin het squadron-embleem en de letters NF-5.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Twee NF-5A's landen met getrokken remparachute.
Beide hebben een speciale beschildering op het kielvlak bestaande uit drie taps toelopende rood-wit-blauwe banen met daarin het squadron-embleem en de letters NF-5.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Opmerkingen: Op een foto lijkt de K-3031 een lichte aluminiumkleurige onderzijde te hebben; in deze periode waren namelijk corrosieproblemen met de NF-5's.
Er is een (andere) foto bekend van de K-3031 waarbij de staartwortel is voorzien van een goudkleurig gedeelte.

Daar 316 squadron in 1978 het 25-jarig bestaan vierde, heeft dit waarschijnlijk hiermee te maken. Dit heb ik echter niet kunnen achterhalen. Zie bijvoorbeeld The Northrop F-5 Enthusiast Page voor een foto van dit toestel.

Een model van de Northrop NF-5A display 1979.
Gebruikte kit is de eerste uitgave van Revell (is gelijk aan ESCI).
Decals komen deels uit de doos en deels van Dutch Decal set 72010 en 72016.

In januari 1979 werd op de NATO Tigermeet een demonstratie gegeven door Pieter Smith.
Op 23 juli en op 24 juli 1979 werd gevlogen tijdens de International Air Tattoo op Greenham Common. Majoor Pieter Smith behaalde daar de derde prijs voor de beste solo-jet-demo en de Embassy Jet Aerobatic Trophy.
Vlak voor de Air Tattoo werden de K-3041 en de K-3028 (van 313 squadron) van een speciale beschildering voorzien.

Schema Northrop NF-5A display 1978.

Een model van een Northrop NF-5A van het display team 1979, gebouwd door Adri Kleijn.

De laatste show van Pieter Smith werd met K-3028 op vliegbasis Gilze-Rijen gegeven in verband met 10 jaar Stichting Vliegsport Gilze-Rijen.
Door grote drukte en wegens privé-omstandigheden was 1979 het laatste jaar voor het display-vliegen door Pieter Smith.
Op 14 augustus 1979 ontving Majoor Smith uit handen van Kolonel B. van der Spek een tevredenheidsbetuiging van de Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten wegens het op waardige en uitstekende wijze vertegenwoordigen van de KLu in binnen- en buitenland in de periode 1975 - 1978 (met de Northrop NF-5.)

1979 en 1980

Majoor Smith werd opgevolgd door eerste Luitenant Hans Könings van 313 squadron van de vliegbasis Twenthe. Hij gebruikte de twee NF-5's in speciaal kleurenschema: K-3028 en de K-3041, voorzien van het embleem van 313 squadron aan beide zijden van de neus. Deze werden beurtelings gebruikt.
In september 1979 vloog Hans Könings tijdens de Open Dag op de vliegbasis Twenthe z'n eerste officiële demonstratie. Verder volgden ook shows in Frankrijk; Engeland en Duitsland.

Een van speciale demo beschildering voorziene NF-5A vliegt boven de wolken.
De camouflagekleuren grijs met groen zijn nog goed zichtbaar.

Op de neus is het squadron embleem van 313 squadron aangebracht.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

pname van het voorste deeel van een van speciale demo beschildering voorziene NF-5A.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Sneeuwploeg LM 45-92 voor NF-5A met rood-wit-bauwe staart.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Nabij opname van een van speciale demo beschildering voorziene NF-5A. De camouflagekleuren zijn bij deze beschildering nog zichtbaar.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Een NF-5A met speciale rood-wit-blauwe beschildering.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Een NF-5A met speciale rood-wit-blauwe beschildering op de bovenzijde van de romp.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Schema Northrop NF-5A display 1979.

Voor het seizoen 1980 werd een nieuw demonstratieprogramma samengesteld. Er werd van dezelfde toestellen gebruik gemaakt als in seizoen 1979. Beide toestellen hielden hun beschildering, wel werd een oranje band om de neus toegevoegd, waarbij tevens het embleem van 313 squadron aan één zijde (linkerzijde) werd vervangen door het embleem van 315 squadron.
Na op 22 juli 1980 een demonstratie boven vliegbasis Sembach te Duitsland gegeven te hebben, crashte eerste Luitenant Hans Könings met de K-3059 tijdens een oefening boven Gilze-Rijen, waarbij hij om het leven kwam.
Hierdoor kwam er een plotseling einde aan het demonstratie-vliegen met de Northrop NF-5.

Schema Northrop NF-5A display 1980.

1981 en 1982

Medio december 1980 werd er bekeken of het displayvliegen voortgezet kon worden. Van de Vliegbasis Twenthe meldden zich vier vrijwilligers aan, waaronder kapitein Fons Hemmelder.
Naar aanleiding van het ongeluk met Könings en een studie van het onderzoeksrapport werd een nieuw programma opgesteld dat werd voorgelegd aan het NLR. Hier werd alles doorgerekend en waar nodig aangepast. Tevens werd met de K-3001 van de Testgroep Volkel een meetvlucht uitgevoerd.
Verder werden er samen met majoor Pieter Smith diverse vluchten gemaakt om allerlei manoeuvres door te nemen.
Aanvankelijk werden de demonstraties gegeven met de K-3028 en de K-3041, waarbij alleen de badge van 313 squadron werd vervangen door de badge van 315 squadron en voorzien van oranje band om de neus en een anti-glare-panel.

In samenwerking met de chef van de schilderswerkplaats, A.Th.J. Grashuis werd een nieuw kleurenschema, het zogenaamde 'Dart'-schema ontworpen. Grashuis was tevens de ontwerper van het vorige schema, gevoerd door de K-3028 en de K-3041.
In het voorjaar van 1981 werden de K-3019 en de K-3024 overgespoten. Aanvankelijk waren de oorspronkelijke camouflage-kleuren nog zichtbaar, later waren deze ook overgespoten in grijs.

De van een speciale demo beschildering voorziene NF-5A K-3024, vliegt boven een dorp.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Schema Northrop NF-5A display 1981-1982.
Beide toestellen hadden standaard “aircraft stencilling”, registraties en verder alleen een rozet aan de onderzijde van de vleugel.
Beide toestellen hadden de display-kleuren aanvankelijk over de standaard-camouflage.
Later waren beiden geheel in de volledige displaykleuren (zonder RAL 6014 camouflagepatroon) gespoten.

Tevens werd nu een coach eerste luitenant Jaap Meijer (reserve-officier-vlieger) toegevoegd voor onder andere PR; planning; uitvoering afhandeling en ondersteuning bij keuze van goed/slecht weer programma.
Dit jaar werd op 27 juni en op 28 juni deelgenomen aan de International Air Tattoo op Greenham Common. Fons Hemmelder viel daar in de prijzen voor de beste Solo-Jet-demonstratie en tevens ontving hij de Embassy jet Aerobatic Trophy.
Op de Open Dag op Soesterberg op 12 september 1981 werd een demonstratie gegeven, met als reserve Piet Vley stand-by in K-3019.
De gebruikte configuratie tijdens de demonstratie was als volgt: lege centreline-tank; lege vleugelpylons en lege tiptanks; alleen interne brandstoftank was in gebruik.

In september 1981 werd de laatste demonstratie door Fons Hemmelder.

1982 tot 1985

Fons Hemmelder werd opgevolgd door eerste luitenant Hans Iseke van 314 squadron van vliegbasis Eindhoven met als coach het hoofd vlieg- en bedrijfsveiligheid van de vliegbasis Eindhoven en een technische ploeg met onder andere J. Kerkhoff; G. Gerritsen P. Hogerveen en J. Wondergem.
Aanvankelijk werd nog het oude programma van Hemmelder gebruikt, maar later werden nieuwe elementen doorgevoerd, die ook nu weer door het NLR werden doorgerekend.

Northrop NF-5a Display gefotografeerd tijdens Open Dag Luchtmacht, september 1984 op vliegbasis Soesterberg.

Schema Northrop NF-5A display 1983-1984.

Op 21 oktober 1982 volgde een eerste optreden boven vliegbasis Eindhoven.
De K-3026 en K-3021 werden gespoten op de DVM Vliegbasis Gilze-Rijen naar een ontwerp van het hoofd van de schilderswerkplaats van vliegbasis Eindhoven, Toon Schröer. Op 9 december 1982 was de K-3021 klaar, de K-3026 was pas op 6 april 1983 gereed. De K-3021 werd door Iseke opgehaald en aansluitend gaf hij een demo boven vliegbasis Eindhoven.
De eerste officiële show was op vliegbasis Skrydstrup te Denemarken.
Ter gelegenheid van 70 jaar KLu werd op 11 juni 1983 een Open Dag op de vliegbasis Deelen gehouden. Tijdens de show kreeg Iseke een birdhit tegen de canopy, waardoor de demonstratie helaas moest worden afgebroken.
Verder werd er opgetreden op onder andere Air Tattoo te Greenham Common en op USAFE-basis Ramstein.

Op 17 april 1985 kregen Hans Iseke en Joop Tichelaar een tevredenheidsbetuiging van de Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten.

Op 31 augustus 1985 werd nog de laatste demonstratie gegeven, 's ochtends bij officiële opening van Eindhoven Airport en 's middags op receptie voor de Open Dag op de vliegbasis Soesterberg en op 1 september 1985 tijdens de Open Dag op de vliegbasis Soesterberg.

Een van speciale beschildering voorziene NF-5A in stijgvlucht.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Een van speciale beschildering voorziene NF-5A vliegt op lage hoogte boven een haveningang. Rechtsboven is een roodgeschilderde vuurtoren zichtbaar.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

1988: Synchro-pair display: 'Double Dutch'

Naar aanleiding van de aankondiging door de Koninklijke Luchtmacht in 1986 om het 75-jarig jubileum in 1988 te vieren, ontstond het idee om bij 314 squadron om een demonstratie-team met twee synchroon vliegende toestellen op te richten.
Na plannenmakerij en samenstellen van het programma, werd dit programma aan het NLR voorgelegd. Tevens werden de plannen voorgesteld aan de Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten.

Medio september 1987 werd begonnen met de officieuze trainingsopbouw in afwachting van de officiële goedkeuring. Het trainen vond plaats met wisselende 'normale' toestellen door kapitein Sander Schnitger en eerste luitenant Jaap van Keulen.
De coach was Ernst Taselaar, het hoofd bureau Onderdeel bedrijfsveiligheid van de vliegbasis Eindhoven.
In het kader van de training vond een bezoek gebracht aan de "Red Arrows" en vond er ook informatie-uitwisseling plaats.
Het strakke en eenvoudige kleurenschema werd overgenomen van de demo-F-16. De ontwerper van dit schema was Christiaan van Kooten.
De K-3012 en de K-3014, omgeruild met 316 squadron in verband met betere technische conditie, werden op Gilze Rijen gespoten.
De centreline-tanks waren voorzien van een brede rood-wit-blauwe band. Dit in afwijking van de latere uitvoering, waar deze band beduidend smaller is. Een aantal mooie foto’s van deze uitvoering staat in ‘Luchtvaart’ 1988, pagina 174.

Op 18 maart 1988 werden beide toestellen opgehaald. Eerst werd een foto-missie gevlogen in samenwerking met de fotovlucht Soesterberg.
Op de terugweg kreeg de K-3012 technische problemen met een hete-lucht-leiding. Na de landing bleek dat het toestel zoveel schade te hebben opgelopen, dat deze voor langere tijd in de hangaar moest ter reparatie. Daarom werd een toestel geruild met 316 squadron en de K-3072 werd in demokleuren gespoten.

Op 27 april 1988 werd de naam van het team, Synchro-pair display: 'Double Dutch', officieel bekendgemaakt.
De toestellen werden voorzien van smokewinders mede om elkaar beter in zicht te kunnen houden en om de show visueel attractiever te maken. Aanvankelijk werden de smokewinders van het F-16-demonstratieteam geleend, al gauw werden eigen smokewinders gebruikt.
Ook K-3014 kreeg problemen en de K-3054 werd van 316 squadron betrokken (ook weer geruild met een eigen toestel) en in demokleuren gespoten.
Bij de presentatie op 18 mei 1988 was de naam van het team in een wit logo onder de cockpit aangebracht. Er werd tevens een korte demonstratie gegeven op vliegbasis Deelen door de K-3072 en een standaard NF-5 in verband met problemen van de andere demonstratie-kisten.
Op 28 mei 1988 werd een demonstratie gegeven boven Mildenhall. Tijdens de show kwam het landingsgestel van de K-3054 spontaan naar beneden en wilde niet meer ingetrokken worden, waarop de show werd afgebroken. Op 29 mei 1988 ging het optreden wel door met het reserve-toestel.
Gezien de veelvuldig optredende mankementen aan de inmiddels toch wel oude NF-5 werd besloten om nog een vijfde toestel van de demonstratiekleuren te voorzien, dit werd de K-3042, afkomstig uit de "eigen stal".

Op 2 juli 1988 werd de vliegshow op de vliegbasis Deelen gegeven. Wegens 't lage wolkendek door het slechte weer moest de demonstratie beperkt worden tot de zogenaamde 'lage show'.

Northrop NF-5A's, o.a. K-3042 en K-3012 in 'Double Dutch" beschildering tijdens Open Dag KLu 75, juni 1988 op vliegbasis Deelen.

Northrop NF-5A K-3014 in 'Double Dutch" beschildering tijdens Open Dag KLu 75, juni 1988 op vliegbasis Deelen.

Op 28 juli 1988 werd de demonstratie op het Belgische Koksijde wegens slecht weer afgelast.

Twee NF-5A's met speciale demo-beschildering en met opschrift "Double Dutch" op de romp en "KLu 75" op het kielvlak vliegen op lage hoogte boven slot Loevestein aan de Waal.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Het Double Dutch demoteam voor een van speciale beschildering voorziene NF-5A.

De naam van het team is op de romp geschilderd; op het kielvlak staat "KLu 75".
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

Rampspoed

Op 28 augustus 1988 verongelukte tijden de show op Kleine Brogel in België een Fins toestel, waarbij de vlieger om het leven kwam. Dezelfde dag voltrok zich op de Duitse basis Ramstein een ware ramp toen drie toestellen van het Italiaanse team Frecce Tricolori tijdens de demonstratie met elkaar in botsing kwamen en één van de toestellen in het publiek terechtkwam en daarbij tientallen mensen de dood injoeg. Wie herinnert zich de beelden op het journaal en in de kranten niet?

Deze beide gebeurtenissen hadden direct gevolgen voor de demonstratie-teams en de (latere) Open Dagen van de Koninklijke Luchtmacht. Direct na aankomst van 'Double Dutch op Save bij Götenborg te Zweden, kwam er een telefoontje binnen van Wing Ops te Gilze-Rijen, dat op last van de toenmalige minister van defensie, Van Ekelen, het team een vliegverbod had opgelegd gekregen in verband met mogelijk botsingsgevaar.
Bij terugkeer van het team had de Sous-chef Operatiën een onderhoud gehad met de minister en hem van de veiligheid van het team en van de show overtuigd.
Het team kon dus toch door met oefenen van de show.
Op 16 september 1988 zou een demonstratie op Leuchars in Schotland worden gegeven. Direct na aankomst kwam er weer telefonisch bericht dat niet mocht worden opgetreden op last van de minister-raad.
Na een ongetwijfeld heftige discussie binnen het team, werd besloten om naar huis terug te keren, waar besloten werd om het team op te heffen.

Schema Northrop NF-5A display 1988, Hier het eerste schema zonder naam van het team onder de cockpit.

Schema Northrop NF-5A display 1988, het latere schema met de naam van het team.

Een model van een Northrop NF-5A van het "Double Dutch "display team 1988, gebouwd door Adri Kleijn.

Voor meer informatie over de Northrop NF-5 zie Northrop NF-5.

Kleurgegevens

In de bijgaande tekeningen zijn de gebruikte schema’s weergegeven.
De toegepaste kleuren zijn die zijn vastgelegd in KN 01020. (Zie pagina 214 van 'Camouflage en Kentekens').
De camouflagekleuren aan de bovenzijde zijn Camouflagegroen 539= Ral 6014; Camouflagegrijs 132 = RAL 7012. De onderzijde was tot medio 1977 nevelgrijs 130 = Ral 7001. Daarna werd deze vervangen door aluminiumkleurige lak. Op foto’s van de demonstratiekisten is niet altijd te zien of deze een aluminiumkleurige onderzijde voerden.
In de bovenstaande tekst is vermeld dat onder andere de K-3031 een lichtere aluminium onderzijde lijkt te hebben. Van de overige kisten is dit niet duidelijk.
Vanaf het begin van de jaren tachtig is weer gebruik gemaakt van een lichtgrijze onderzijde: mat FS 36375.
Na 1986 werd een nieuwe kleurnorm toegepast: KN 01020 tweede uitgave.

 Literatuurlijst

Met dank aan: J. Wigbold (foto's); F. Scheve; A.Th.J.Grashuis; J.Greuter, NF5.nl crew.