Dutch Modelling and Aviation

Hoofdmenu

In Memoriam

Klaas Willem Jonker
(Wilko)
† 30 april 2018

Op maandag 30 april 2018 is Wilko Jonker na een lang ziekbed overleden op de leeftijd van 58 jaar. Hij laat een vrouw en twee kinderen achter. De Nederlandse militaire lichtvaart en plastic modelbouw waren zijn hobby en op deze website heeft hij alle kennis die hij in de vele jaren daarover heeft verzameld gedeeld. Zijn hobby heeft hem tot in de laatste week van zijn leven af kunnen leiden van de voortwoekerende ziekte in zijn lijf. De contacten met andere hobbyisten waren een belangrijke steun voor hem.

Dornier Wal

Gegevens
Hits: 21102

Artikelindex

Historie

De Dornier Wal, één van de meest bekende Duitse vliegboten uit die tijd, maakte de eerste vlucht op 6 november 1922. het toestel, een ontwerp van Claude Dornier, was een doorontwikkeling van de Dornier Gs.1 uit 1921.
Om problemen met het Verdrag van Versailles te voorkomen [Duitsland mocht zelf geen vliegtuigen bouwen] werden de toestellen in Italië gebouwd bij Costruzioni Meccaniche Aeronautiche S.A.. Dit bedrijf was daarvoor speciaal in het leven geroepen.
Bijzonder aan het toestel was dat het geheel uit Duraluminum was opgetrokken, verder was het voorzien van de door Claude Dornier ontwikkelde “stummels”, een soort stabilisatie aan weerszijden van de romp en bovendien een eendekker-configuratie had.
Eén van de eerste opdrachten kwam van Spanje voor zes toestellen. Dat land kreeg tevens een licentie verkreeg voor de bouw bij CASA in Madrid.
Kort daarna kreeg het Japanse Kawasaki eveneens een licentie voor de bouw van de Dornier Wal, later nog gevolgd door Aviolanda te Papendrecht en door de Amerikaanse Dornier vestiging in de VS.
Tot 1931 werd het toestel in militaire en civiele varianten gebouwd in Pisa, Italië.

In 1925 werden een viertal vliegboten in gebruik genomen door een Duitse maatschappij Aero-Lloyd voor de lijn Danzig – Stockholm en Danzig – Berlijn; de toestellen werden door Zweedse en Italiaanse bemanningen gevlogen. Een jaar later werden de toestellen overgenomen door de Lufthansa , die ze onder meer voor trans-Atlantische postvluchten gebruikte.
De Noorse poolreiziger Amundsen maakte voor zijn Noordpool-expeditie ook gebruik van de Dornier Wal.

De Wal werd doorgaans uitgerust met een grote verscheidenheid aan motoren, afhankelijk van de keuze van de klant, die er voor diende te zorgen dat de gewenste motoren bij de Dornier-fabriek werden afgeleverd voor inbouw.
Hier door ontstond een verscheidenheid aan modellen en prestaties. Naarmate de motoren groter en sterker werden, moesten vaak ook aanpassingen aan de toestellen worden aangebracht vanwege het grotere vermogen.
De eerste Wal kon een lading van 1000 kg meenemen, de versie die Amundsen gebruikte kon ruim 4000 kg meevoeren.

Uiteindelijk werden zo’n driehonderd toestellen gebouwd in twintig varianten.
Deze aanduidingen voor de laatste typen waren bijvoorbeeld als 8-tons of 10-tons Wal (naar hun gewicht). De 8-tons Militaire Wal werd vanaf 1933 aangeduid als Dornier Wal 33 en nog weer later als Do-15.
Een doorontwikkeling van de Wal was de Dornier Do-18.
De Do 5 Superwal van veertien ton en met vier motoren, was een passagierstoestel uit 1928 voor twintig passagiers.

 

Technische gegevens (MLD-versie)
Afmetingen:
Lengte: 17,4 m Spanwijdte: 22,53 m
Hoogte: 5,2 m Vleugeloppervlak: 96 m2
Gewichten:
Leeggewicht: 3560 kg Max. startgewicht: 5700 kg
Prestaties:
Max. snelheid: 180 km/u Stijgsnelheid: - m/min
Kruissnelheid: 150 km/u    
Vliegbereik: 2100 km Plafond: 3500 m
Overig:
Motortype: Twee Rolls Royce Eagle van 350 pk elk of twee Lorraine-Dietrich van 450 pk elk.
Bemanning: Vijf man
Bewapening: Twee mitrailleurs

 

Technische gegevens: Do-15 Wal F
Afmetingen:
Lengte: 17,4 m Spanwijdte: 27 m
Hoogte: 5,63 m Vleugeloppervlak: 96 m2
Gewichten:
Leeggewicht: 4000 kg Max. startgewicht: 7000 kg
Performances:
Max. Snelheid: 180 km/u Stijgsnelheid: - m/min
Kruissnelheid: 150 km/u    
Vliegbereik: 2100 km Plafond: - m
Overigen:
Motortype: Twee Lorraine-Courlis van elk 600 pk
Bemanning: Vijf man
Bewapening: Twee mitrailleurs

 


Hier komt tekst over gebruik in Nederlandse dienst

De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D2. In dienst op mei 1926, uit dienst op januari 1935, op de helling van MV Morokrembangan.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D2.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D1 bij het Marinevliegkamp Morokrembangan, Nederlands-Indië.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D5.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Gevolgen van het ongeval van ovl2 Rombeek met de Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-2 op Marinevliegkamp Morokrembangan in 1934.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Gevolgen van het ongeval van ovl2 Rombeek met de Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-2 op Marinevliegkamp Morokrembangan in 1934.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-23 op Marinevliegkamp "De Mok", Texel.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-24 in een hangar van het Marinevliegkamp Morokrembangan (Soerabaja) in 1934.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D22.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D19.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Formatie van Dornier Wal maritieme patrouillevliegboten .
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-21.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D 23.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-8 in vliegtuigdok I in MVK Morokrembangan.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Een Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D 21 op Marinevliegkamp "De Mok",Texel.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal maritieme patrouillevliegboten D-7 en D-15.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal maritieme patrouillevliegboot D-26 (1929-1932) tijdens de vlucht.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Dornier Wal-vliegboot D-24 met bommen..
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal D9. In dienst op 15 juni1928, afgeschreven op april 1939 op MV Morokrembangan.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Een maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal (gezien de vorm van de staart vermoedelijk één van de eerste toestellen D-1 t/m D-6).
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal F registratie D41.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Motorgondel met Lorraine Courliss motoren van Dornier Wal F, D-41.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Dornier Wal F (registratie D41, 1931-1942) maritieme patrouillevliegboot van de Marineluchtvaartdienst (MLD).
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Maritieme patrouillevliegboot Dornier Wal F, D-43 (1932-1942) - fabrikant Aviolanda Papendrecht.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 


Dornier Wal

 

 


Registratie
Registratie
 Constr. nr.
Constr. nr.
 Datum in dienst
Datum in dienst
 Datum uit dienst
Datum uit dienst
 Opmerkingen
Opmerkingen
Contractdatum 04/02/1926. Besteld bij S.A.I. Costruzione Mechaniche Aeronautiche te Marina di Pisa, Italië. Ze waren voorzien van Rolls Royce Eagle-motoren
D-1 41 01-05-1926 05-1939 In dienst mei 1926; mei 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-2 42 01-05-1926 1935  
D-3 43 01-07-1926 05-1939  
D-4 44 01-07-1926 05-1939  
D-5 45 01-08-1926 05-1939  
Onder contractnummer 74 besteld en geleverd als één pakket onderdelen onder CMASA constructienummer.54.
Ze werden, in aanloop naar de licentiebouw, door Aviolanda te Papendrecht geassembleerd onder (Aviolanda)construcrienummer 1 tot en met 3.o
D-6 54/1 04-11-1927 24-04-1928 Bij Soerabaja (Morokrembangan) gecrasht. Afgeschreven
D-7 54/2 13-01-1928 05-1939  
D-8 54/3 02-02-1928 1935  
D-9 4 15-06-1928 04-1939  
Besteld bij Aviolanda te Papendrecht op 30-12-1926.
Voorzien van Lorraine Dietrich-motoren.
D-10 5 28-03-1928 27-12-1937 Verongelukt bij Ambon.
D-11 6 05-05-1928 03-1940 In maart 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-12 7 16-05-1928 01-1939 In januari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-13 8 15-06-1928 02-1939 In Februari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-14 9 20-08-1928 03-1940 In maart 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-15 10 26-07-1928 09-1939 In September 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-16 11 20-08-1928 03-1940 In maart 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-17 12 10-09-1928 07-1939 In Juli 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-18 13 08-10-1928 01-1939 In januari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-19 14 13-11-1928 11-1939 In November 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-20 15 07-12-1928 01-1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-21 16 21-03-1929 08-1939 In Augustus 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-22 17 21-03-1929 02-05-1929 Verongelukt bij Basrah.
D-23 18 21-03-1929 20-05-1929 Verbrand op Marine Vliegkamp P….
Besteld bij Aviolanda op 19-12-1928; waren voorzien van Lorraine Dietrich-motoren.
D-24 19 04-06-1929 01-1939 In Januari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-25 20 04-06-1929 03-1940 Afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-26 21 05-07-1929 14-04-1932 Verongelukt bij Soerabaja.
D-27 22 13-08-1929 1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-28 23 13-08-1929 03-1940 Afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-29 24 1-10-1929 1939 Afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-30 25 25-10-1929 1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-31 26 07-11-1929 03-1940 In Maart 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-32 27 19-12-1929 07-1939 In juli 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-33 28 25-03-1930 03-1939 Maart 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-34 29 20-05-1930 1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-35 30 13-01-1931 01-1939 Is als testbank voor de nieuwe motoren voor de Wal F boten gebruikt en daardoor later afgeleverd. In Januari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-36 31 01-10-1930 14-08-1939 Verongelukt bij Mapia.
D-37 32 14-11-1930 1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-38 33 16-02-1931 1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-39 34 22-07-1931 01-1939 In Januari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-40 35 26-07-1931 01-1939 In Januari 1939 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
Dornier Do-15 Wal F; Dit was een verbeterde versie van de Dornier Wal, onder andere was een kiel aangebracht en de spanwijdte vergroot tot 27 m.
Gebouwd bij Aviolanda in Papendrecht. Behalve D-41, zijn ze besteld op 18-12-1930. De toestellen hebben uitsluitend dienst gedaan in Nederlands Oost-Indië.
D-41 36 25-08-1931 03-02-1942 Besteld op 07-06-1930. Afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan.
D-42 37 05-07-1932 1940 Medio 1940 afgeschreven Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-43 38 05-07-1932 03-02-1942 Neergeschoten bij Soerabaja.
D-44 39 15-09-1932 03-03-1942 Vernietigd bij evacuatie Marine Vliegkamp Morokrembangan
D-45 40 01-10-1932 05-02-1942 In dienst oktober 1932; Uit dienst na bombardement
D-46 41 02-11-1932 05-02-1942 Vernield bij bombardement Marine Vliegkamp

 


Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • A Model
    • Kit 72226: Dornier Wal-J Polar Aviation.
    • Kit 72233: Dornier Do J Wal Spain Republican Air Force.
    • Kit 72236: Dornier Wal-J.
    • Kit 72239: Dornier Wal-J/F (Dutch).
    • Kit 72252: Dornier Do J Wal (Spain Nationalist).
  • Airmodel
    • Kit 147: Een vacu gevormde kit van een Dornier Wal (de uitvoering is niet bekend)
  • Huma
    • Kit 6000: Dornier Do J Wal (Versies A,B,D,E) (voor een Nederlandse uitvoering moeten de romp en vleugels worden aangepast. De romp is wel geschikt voor de F-versie)

Modelling add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • Dutch Decal
    • Set 72026: decal set voor verschillende vliegtuigen o.a. Dornier Wal F D-41
    • Set 72085: decal set voor Dornier Wal D-11, D-24, D-35 (motoren aanpassen!) en D-39.

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • --
    • Kit --: --

Modelling add-on

  • --
    • Set --: -

Decals

  • --
    • Set --: --

 


Schema Kleurnaam FS-nummer BS-nummer Humbrol XtraColor Vallejo Model Color Vallejo Model Air
Standaard #1: Afleverschema: Geheel Zeegrijs ~6440   129 X137 70.986  
Onderzijde romp Zwart ~7038   33   70.950 71.057
Vleugels Aluminium ~7178   191 X216 70.864 71.062

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Dornier Wal RR 1 SMALL
Dornier Wal (Pisa Wal) met Rolls Royce Eagle motoren in het afleverschema.
Dornier Wal RR 1 SMALL
Dornier Wal (Pisa Wal) met Rolls Royce Eagle motoren.

 

Dornier Wal RR 1 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) met Lorraine Dietrich motoren in het afleverschema.
Dornier Wal LD 5 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) met een aangepaste positionering van registratie op de romp.
Dornier Wal RR 1 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) met Lorraine Dietrich motoren.
De rozetten op de vleugels zijn verkleind en geroteerd.
Dornier Wal RR 1 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) D-39 in een experimenteel lichtblauw schema
De D-35, die op dat moment was uitgerust met Lorraine Courlis Motoren heeft dit schema ook gevoerd.
De rozetten op de vleugels zijn verkleind en geroteerd.
Dornier Wal LD 4 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) in geheel olijfgroen kleur en met oranje driehoeken als nationaliteitskenmerken.

 

DDornier_Wal-LC-1 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) D-41 met gekielde romp; verbeterde vleugels en Lorraine Courlis motoren.
Dornier_Wal-LC-2 SMALL
Dornier Wal (Aviolanda) D-42 in geheel olijfgroen kleur en met oranje driehoeken als nationaliteitskenmerken.

 


Literatuur.

Zestig jaar Marineluchtvaartdienst in Beeld. Hugo Hooftman Pag. 32 - 33 1977 Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel
Nederlandse Marinevliegtuigen Thijs Postma & Nico Geldhof Pag. 24 1978 Uitgever: Omniboek, 's Gravenhage
Luchtvaartwereld; 1e jaargang nummer 3: Marinevleugels onder de koperen ploert" Deel 2 Nico Geldhof Pag. 82 - 85 1984 Uitgeverij Ten Brink, Meppel
Luchtvaartwereld; 1e jaargang nummer 2: Marinevleugels onder de koperen ploert" Nico Geldhof Pag. 54 - 58 1984 Uitgeverij Ten Brink, Meppel
Nederlandse vliegtuigen naar buitenlands ontwerp Theo Wesselink & Thijs Postma Pag. 31 - 40 1984 Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem
40 Jaar luchtvaart in Indië Gerard Casius & Thijs Postma Pag. 16; 53 1986 Uitgeverij De Alk, Alkmaar
Dornier Wal Vliegboot Michiel van der Mey Pag. 33 - 73 1986 Uitgever: Van der Mey, Kleve
Van Aviolanda tot Fokker P. van Wijngaarden Pag. 19 - 32 1987 Uitgever: De Klaroen, Alblasserdam
Vliegen voor de Vloot 70 jaar Marineluchtvaartdienst Harm J. Hazewinkel Pag. 14 - 15 1987 Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim
70 Jaar Marine-LuchtvaartDienst Nico Geldhof Pag. 28 1987 Uitgeverij Eisma b.v., Leeuwarden
Luchtvaart; 10e jaargang nummer 7/8: Dornier Wal D-22 van de MLD: een pechvogel   Pag. 280 1993 Uitgeverij Ten Brink, Meppel
Camouflage en Kentekens J.Greuter e.a.   1997 Bonneville – Bergen (NH)
85 JAAR Marineluchtvaartdienst in beeld: Van Farman tot NH 90 Helikopter Peter Korbee Pag. 46 - 47 2002 Uitgever: Korbee MLD Promotie, Valkenburg
Een herinnering aan de Nederlandse zeevliegers De Dornier Wal vliegboot: het eerste maritieme patrouillevliegtuig der Koninklijke Marine Michiel van der Mey   2005 Uitgever: Van der Mey, Kleve

 

Websites.

 

Language Switcher

Meest gelezen