Historie
De Farman fabriek ontstond rond 1908. De broers Henry en Maurice Farman namen deel aan allerlei luchtvaart evenement in in augustus 1909 met drie door henry Farman ontworpen vliegtuigen.
In 1914 waren er al zo'n zeshonderd man in dienst.
De broers konden het echter niet echt goed met elkaar vinden en hadden hun eigen, strikt van elkaar gescheiden ontwerpbureaus.
De vliegtuigen die door Henry Farman voor de eerste wereldoorlog werden ontworpen leken op het eerste gezicht sterk op elkaar.
Het waren allemaal anderhalfdekkers met een duwschroef en rotatiemotor, een soort schuitje en twee open verspannen staartbomen.
Veelal verschilden de typen onderling slechts in spanwijdte, vleugeloppervlakte, motor, aantal spijlen.
De Farman HF-20 had bijvoorbeeld een spanwijdte van 13,5 m en had ook schaatsen tussen de wielen. De Farman HF-22 leek er veel op, maar had een spanwijdte van 15,58 m en geen schaatsen tussen de wielen.
Afmetingen: | |||
Lengte: | 8,26 m | Spanwijdte: | 13,5 m |
Hoogte: | 3,2 m | Vleugeloppervlak: | 35 m2 |
Gewichten: | |||
Gewicht (Leeg): | 365 kg | Max. start gewicht: | 640 kg |
Prestaties: | |||
Kruissnelheid: | - km/u | Max. snelheid: | 110 km/u |
Stijgsnelheid: | - m/min | ||
Plafond: | 315 m | Vliegbereik: | 250 km |
Overigen: | |||
Bemanning: | Twee man: één vlieger plus één waarnemer | ||
Motortype: | Eén Gnôme Lambda van 80 pk. | ||
Bewapening: | Eén machinegeweer |
Afmetingen: | |||
Lengte: | 8,8 m | Spanwijdte: | 15,58 m |
Hoogte: | 3,2 m | Vleugeloppervlak: | 46 m2 |
Gewichten: | |||
Gewicht (Leeg): | 385 kg | Max. start gewicht: | 710 kg |
Prestaties: | |||
Kruissnelheid: | km/u | Max. snelheid: | 105 km/u |
Stijgsnelheid: | - m/min | ||
Plafond: | - m | Vliegbereik: | 300 km |
Overigen: | |||
Bemanning: | Twee man: één vlieger plus één waarnemer | ||
Motortype: | Eén Gnôme van 80 pk. | ||
Bewapening: |
Gebruik bij LVA; MLD en ML-KNIL.
In gebruik bij LVA.
In mei 1913 werd door kapitein Walaardt Sacré, Luitenant Van Heyst en ir Roozendaal in Frankrijk een aantal vliegtuigfabrieken bezocht op zoek naar materieel voor de op te richten Luchtvaart-Afdeeling.
Na evaluatie van producten van Famran, Caudron en Bleriot werd de keuze gemaakt om de Farman HF-20 aan te schaffen.
Er werden dan ook drie toestellen van dit type aangeschaft, die in september 1913 werden afgeleverd en de registratie LA2 tot en met LA4 kregen.
De toestellen zijn alle drie intensief gebruikt voor de opleiding.
De LA2 stortte neer op 27 september 1915, waarbij de vliegers de Lt Hofstee en Lt Polis om het leven kwamen. Op 26 juni stortte de LA3 neer te Soesterberg, de lt Schlimmer werd zwaargewond, de korporaal-mecanicien Van de Wal, raakte slechts licht gewond. De overgebleven LA4 werd begin 1918 voorzien van de nieuwe registratie HF26 en medio 1919 buiten dienst gesteld.
Begin 1914 werd een nieuwe bestelling gedaan voor zes toestellen van een grotere, verbeterde versie, de Farman HF-22. Door het uitbreken van de oorlog werden er vier afgeleverd. Drie ervan kregen de LVA-registratie LA6 tot een met LA8. De vierde ging naar de marine met de registratie M1. Vreemd genoeg hadden twee toestellen een motor van slechts 60 pk, de beide anderen hadden een motor van 80 pk. De motor van 60 pk werd al snel vervangen door een motor van 80 pk.
De marine Farman M.1 werd al op 25 mei 1915 overgedragen aan de LVA, waar het de registratie LA9 kreeg.
De NV Nederlandsche Vliegtuigenfabriek Trompenburg van Henri Wijnmalen werd ingeschakeld om vliegtuigen te leveren. Wijnmalen had licentierechten voor de Farman.
Op 22 juni 1915 werd de eerste door Trompenburg gebouwde Trompenburg-Farman HF22 met registratie LA10 geleverd. De laatste Trompenburg-Farman, LA27 werd op 26 april 1916 geleverd. Trompenburg bouwde elf toestellen voor de LVA, te weten LA10, LA11, LA15 t/m LA21 en LA26 en LA27 en drie stuks voor de Marine.
Begin 1918 werden de nog resterende Farmans voorzien van nieuwe registraties HF10 t/m HF20. Onderdelen van gecrashte toestellen en aanwezige reserveondelen werden door de technische dienst van de LVA gebruikt om twee nieuwe toestellen te bouwen, LA30 en LA32, later HF15.
In de loop van de tijd werden de Gnome-motoren vervangen door Zweedse Thulin A-motoren van 80-100 pk.
Eind 1918 werden alle overgebleven Farmans buiten dienst gesteld en verkocht.
In gebruik bij MLD.
Het eerste vliegtuig van de Marine kwam op 28 juli 1914 in dienst, een Farman HF-22. Deze kreeg de registratie MA1. Het toestel werd op Soesterberg intensief gebruikt als lesvliegtuig. Na een jaar was het daardoor eigenlijk opgevlogen en moest het grootschalig onderhoud ondergaan. Het werd daarop overgedragen aan de LVA, die het daarna als LA9 in gebruik nam.
Eind juli 1915 werd de tweede Farman ontvangen, met registratie M1, gevolgd door nog vijf andere toestellen. Deze waren in licentie gebouwd bij Trompenburg. In de loop van 1917 werd de registratie gewijzigd in A1 tot en met A6.
In oktober 1918 werden de toestellen overgeplaatst naar het nieuwe Marinevliegkamp "De Kooy" en daar nog tot medio 1919 gebruikt voor de opleiding.
In gebruik bij ML-KNIL.
In 1913 werd een Farman HF-20 aangeschaft en op Soesterberg gebruikt als trainer. Het toestel, dat nooit in Nederlands Indië is geweest, werd in 1916 overgenomen van de LVA.
Later werd nog een toestel gekocht, dat ook uitsluitend op Soesterberg is gebruikt.
Registratie-overzicht LVA; MLD en ML-KNIL.
Registratiegegevens ML-KNIL
Registratie | Tweede Registratie | Constr.nr. | Datum in dienst | Datum uit dienst | Opmerkingen |
---|---|---|---|---|---|
De Brouckére verkenningsvliegtuig; Was geen echte Farman, maar leek er wel sterk op. Nooit in Nederlands Oost-Indië geweest, maar slechts in Nederland gebruikt voor trainingsdoeleinden. |
|||||
K1 | 07-1914 | 02-12-1914 | |||
K2 | 25-07-1914 | 1915 | |||
Farman HF-20. Nooit in Nederlands Oost-Indië geweest, maar slechts in Nederland gebruikt voor trainingsdoeleinden. |
|||||
K3 | 06-1913 | 1916 | In 1916 overgenomen door LVA en werd LA21 (II) | ||
K4 | 1916 | 17-11-1917 | Was vermoedelijk (eerste) LA21, overgenomen van LVA. Aangereden door Albatros B.II LA39 en vernield, daarna afgeschreven. |
Registratiegegevens LVA.
Registratie
Registratie
| 2e Registratie
2e Registratie
| Constr. nr.
Constr. nr.
| Datum in dienst
Datum in dienst
| Datum uit dienst
Datum uit dienst
| Opmerkingen
Opmerkingen
|
---|---|---|---|---|---|
Nederlandse registraties met een letter hebben bij de LVA GEEN verbindingsstreepje. Voorbeeld: LA34, D405. Het verband tussen de nieuwe registraties in december 1917 en de LA-registraties is NIET bekend in geval er meerdere toestellen van één type werden vernummerd. Het voorschrift daarover is verloren gegaan. |
|||||
Farman HF-20 | |||||
LA2 | 03-10-1913 | 27-09-1915 | Gevallen en vernield, daarna afgeschreven | ||
LA3 | 04-10-1913 | 26-07-1917 | Gevallen en vernield, daarna afgeschreven | ||
LA4 | 08-10-1913 | 01-11-1919 | Op 07-05-1918 Noodlanding en vernield; 01-01-1919 afgeschreven |
||
LA6 | 28-07-1914 | 28-01-1916 | Gevallen en vernield, daarna afgeschreven | ||
Farman HF-22 | |||||
LA7 | HF10 | 02-08-1914 | 01-11-1919 | Afgeschreven | |
LA8 | 02-08-1914 | 17-8-1916 | Afgeschreven. | ||
LA9 | HF11 | 28-05-1915 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA10 | HF12 | 05-06-1915 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA11 | HF13 | 23-08-1915 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA15 | HF14 | 01-10-1915 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA16 | HF15 | 31-10-1915 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA17 | 29-11-1915 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | ||
LA18 | HF16 | 17-12-1915 | 01-06-1916 | Afgeschreven na te zijn aangereden | |
LA19 | 29-12-1915 | 24-10-1916 | Afgeschreven na te zijn neergestort. | ||
LA20 | HF17 | 28-01-1916 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA21 | 18-02-1916 | Toestel is waarschijnlijk afgeleverd aan ML-KNIL als K4 | |||
LA21 II | HF18 | 1916 | 01-11-1919 | Mogelijk ex-K3 van ML-KNIL | |
LA26 | HF19 | 13-03-1916 | 01-11-1918 | Botsing in lucht boven Soesterberg met Caudron C427 Afgeschreven |
|
LA27 | HF20 | 25-04-1916 | 01-11-1919 | Afgeschreven. | |
LA30 | 1916 | 28-07-1916 | Eigenbouw door LVA. Bij landing gecapoteerd en vernield. Afgeschreven |
||
LA32 | HF25 | 28-07-1916 | Eigenbouw door LVA; Afgeschreven. |
Registratiegegevens MLD.
Registratie
Registratie
| 2e Registratie
2e Registratie
| 3e Registratie
3e Registratie
| Constr. nr.
Constr. nr.
| Datum in dienst
Datum in dienst
| Datum uit dienst
Datum uit dienst
| Opmerkingen
Opmerkingen
|
---|---|---|---|---|---|---|
MA-1 | 28-07-1914 | 28-05-1915 | Farman HF-22; Naar LVA als LA9. | |||
M-1 | M.A.1 | A-1 | 30-07-1915 | 14-03-1919 | Afgeschreven, na ongeval op Marine Vliegkamp De Kooy. | |
M-2 | M.A.2 | A-2 | 16-10-1915 | 31-03-1919 | Afgeschreven. | |
M-3 | M.A.3 | A-3 | 1916 | 15-11-1917 | Farman HF-22; In dienst medio 1916; Afgeschreven na noodlanding Soesterberg. |
|
A-4 | 28-11-1917 | 17-02-1922 | Afgeschreven. | |||
A-5 | 06-12-1917 | 09-03-1920 | Afgeschreven. | |||
A-6 | 16-12-1917 | 31-03-1919 | Afgeschreven. |
Schaal 1/72
Bouwpakketten
- Luedemann
- Kit L4001X: Een resin kit van een Farman HF20/22/23
- Omega
- Kit PR72271: Farman HF20 (LVA) (Dutch AF, Belgian AF).
- Kit PR72048: Een resin kit van een Farman HF22.
- Kit PR72047: Een resin kit van een Farman HF20.
- Skuld
- Kit XX: Een vacu gevormd model van een Farman MF-20/HF-23
Modelling add-on
- --
- Set --: --
Decals
- --
- Set --: --
Schaal 1/48
Bouwpakketten
- --
- Kit --:--
Modelling add-on
- --
- Set --: --
Decals
- --
- Set --: --
Schema | Kleurnaam | FS-nummer | BS-nummer | Humbrol | XtraColor | Vallejo Model Color | Vallejo Model Air | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Standaard #1 | Linnen delen | Spanlak | 41 | 70.918 | ||||
Houten delen | Vernis | |||||||
Schuitje | Wit | 34 | 70.951 | 71.001 |
Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com
Literatuur.
AVIA: 34e jaargang nummer 3: Vliegtuiginformatie: Farman HF-22 | Thijs Postma & F. Zandvliet | Pag. 92 - 96 | 1975 | Uitgevers Wyt, Rotterdam |
AVIA: 34e jaargang nummer 6: Lezers schrijven: Farman - 2 | Harm J. Hazewinkel | Pag. 209 | 1975 | Uitgevers Wyt, Rotterdam |
AVIA: 34e jaargang nummer 6: Lezers schrijven: Farman - 1 | Frits Gerdessen | Pag. 208 | 1975 | Uitgevers Wyt, Rotterdam |
Zestig jaar Marineluchtvaartdienst in Beeld. | Hugo Hooftman | Pag. 1 - 2 | 1977 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 1. | Hugo Hooftman | Pag. 1; 6 - 8 | 1977 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld. Deel 1 | Hugo Hooftman | Pag. 3 | 1978 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
Nederlandse Marinevliegtuigen | Thijs Postma & Nico Geldhof | Pag. 6 | 1978 | Uitgever: Omniboek, 's Gravenhage |
AviaHobby; eerste jaargang 1980: De vliegtuigen van de Luchtvaartafdeling | F. Gerdessen | 1980 | Uitgevers Wyt, Rotterdam | |
Nederlandse vliegtuigen naar buitenlands ontwerp | Theo Wesselink & Thijs Postma | Pag. 17 - 20 | 1984 | Uitgever: Romen Luchtvaart, Haarlem |
40 Jaar luchtvaart in Indië | Gerard Casius & Thijs Postma | Pag. 19 | 1986 | Uitgeverij De Alk, Alkmaar |
Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland | Koos van de Berg | Pag. 6 | 1987 | Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim |
KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 | Wim Schoenmaker & Thijs Postma | Pag. 9 | 1987 | Uitgeverij De Alk, Alkmaar |
70 Jaar Marine-LuchtvaartDienst | Nico Geldhof | Pag. 11 | 1987 | Uitgeverij Eisma b.v., Leeuwarden |
Vliegen voor de Vloot; 70 jaar Marineluchtvaartdienst | Harm J. Hazewinkel | Pag. 4 - 6 | 1987 | Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim |
Nederlandse Militaire Luchtvaart deel V: Farman HF-20/HF-22/F-40 | Harm J. Hazewinkel | Pag. | 1990 | Uitgever: St. Vrienden v.h.Mil. Luchtv. Museum, Soesterberg |
Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk) | Willem Helfferich | Pag. 11 - 13 | 1994 | Uitgevers Wyt, Rotterdam |
Camouflage en Kentekens | J. Greuter e.a. | 1997 | Bonneville – Bergen (NH) | |
85 Jaar Marineluchtvaartdienst in beeld Van Farman tot NH 90 Helikopter | Peter Korbee | Pag. 8 - 9 | 2002 | Uitgever: Korbee MLD Promotie, Valkenburg |
Websites.
--