Fokker D.XVI

Historie

Begin 1929 werd tussen Fokker en LVA een contract getekend voor twee prototypes voor jachtvliegtuig.
Aanvankelijk had men twee versies van de Fokker D.XV in gedachten, waarbij de ene een zwaardere en de andere een lichtere uitvoering zouden worden.
Uiteindelijk is gekozen voor de D.XVI, die daar eigenlijk tussen in zat.

In de zomer van 1929 was het eerste prototype gereed, het tweede exemplaar was in februari 1930 gereed.
Het toestel was ontworpen door Reinhold Platz en was een anderhalfdekker met een Armstrong Siddeley Jaguar stermotor met townend ring.
Aanvankelijk waren nog wel wat kinderziekten, maar toen die waren opgelost, bleek het een populair toestel.
De LVA-machines verschilden ten opzichte van de prototypes en overige seriemachines, zo was de doorgaande as van het landingsgestel vervangen door een gescheiden ophanging; de lange schoorstijl van romp naar de vleugelstijlen was vervallen en de uitlaatpijpen liepen aan beide zijden van de romp ver naar achteren door.

Fokker bouwde ook een uitvoering voor het KNIL, uitgerust met een Curtiss Conqueror motor van 625 pk.
Dit toestel maakte de eerste vlucht op 20 augustus 1930. Het toestel stortte bij een testvlucht op 20 maart 1931 neer tijdens het uitvoeren van een vrilleproef.

In 1930 werd een serie van twaalf stuks besteld. Het eerste prototype was daarbij niet in begrepen.
Het tweede prototype bleef eigendom van Fokker en werd gebruikt voor demonstratie-doeleinden.

In Juli 1931 werd de eerste seriemachine ingevlogen en in de loop van het jaar werd de hele serie afgeleverd.
De 277 werd al snel na aflevering uitgerust met een Armstrong Siddely Panther IIIa stermotor van 575 pk.

In 1934 volgden nog eens drie toestellen als vervanging van vredesverliezen.
Hiervoor werden rompen en vleugels uit de reserves van de LVA beschikbaar gesteld.

Veel problemen bleken de motoren op te leveren, zo liepen ze nogal eens vast. Dit probleem werd door het LVB verholpen door de zuigers iets af te draaien.
Nadeel was dat het oliegebruik flink opliep, de toestellen konden nu anderhalf uur vliegen, terwijl er voor drie uur brandstof mee kon.

Een ander nadeel dat werd ondervonden, was het optreden van “flutter”,dat is vibratie van de vleugel, tijdens duikvluchten. De snelheid liep daarbij erg hoog op, de snelheidsmeter, die maximaal 450 km/u aan gaf, liep daarbij zover door, dat 250 km/u nogal eens voor de tweede maal werd bereikt. Hoe hoog de werkelijke snelheid was, is niet bekend omdat de meters daarop niet waren geijkt.
Bij proeven ging echter de machine 276, op 15 januari 1932 verloren door deze “flutter”; de vlieger, jonkheer Wittert van Hoogland, kwam er gelukkig goed vanaf.
Het gevolg was dat er balansgewichten aan aillerons werden bevestigd.

In de loop van 1932 werden de machines uitgerust met twee mitrailleurs.

Eind mei 1936 werd de JaVA overgeplaatst van Soesterberg naar Schiphol. De JaVA had toen Fokkers C.V, D.XVI en D.XVII als uitrusting.
Allen de 277 bleef op Soesterberg bij de Vliegschool, dit toestel had in 1935 een nieuwe Panther motor ingebouwd gekregen met driebladige propeller. Er waren geen mitrailleurs ingebouwd in verband met sychronisatieproblemen.

Het was de bedoeling om een nieuwe Jachtgroep Veldleger op te richten, met een afdeling die zou worden uitgerust met de D.XVI en D.XVII. Men rekende er op dat dit in 1938 nog 20 stuks zouden zijn. Dit was een tijdelijke oplossing in afwachting van nieuwe vliegtuigen.
Gedurende 1938 liep het aantal beschikbare D.XVI’s echter flink terug doordat de motoren op waren en er geen vervangende motoren meer verkrijgbaar waren. Een heel nieuw type motor werd niet meer rendabel geacht, gezien de leeftijd van de toestellen.

Bij de mobilisatie in april 1939 was nog slechts één D.XVI ingedeeld bij 2^e JaVA (= 2-II-1 LvR). In de loop van 1939 werden alle D.XVI’s buiten dienst gesteld, de laatste,278 eind oktober. Alleen de 277 was toen nog in gebruik voor de Jachtvliegopleiding. Deze werd in november 1939 verplaatst naar Texel.

Schaal 1/72

Bouwpakketten

• MW Models
  • Kit MW72-01: resin kit met decals, gebaseerd op een scratch built model door M. Schönfeld van de IPMS Nederland.
• Omega
  • Kit 720403: Fokker DXVI "Panther".

Modelling add-on

• --
  • Set --: --

Decals

• --
  • Set --: --

Schaal 1/48

Bouwpakketten

• --
  • Kit --:--

Modelling add-on

• --
  • Set --: --

Decals

• --
  • Set --: --

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

Fokker D.XVI: Afleverschema: LVA khaki met LVA blauwe onderzijden.

Fokker D.XVI: LVA khaki met LVA blauwe onderzijden en LVA khaki richtingsroer (vanaf najaar 1938).

Fokker D.XVI: LVA khaki met LVA blauwe onderzijden en oranje driehoeken als nationaliteitskenmerken (op resterende toestellen); gevoerd vanaf september 1939.

Fokker D.XVI: LVA khaki met LVA blauwe onderzijden en oranje driehoeken als nationaliteitskenmerken en Panther-motor.
Dit is alleen toegepast op de 277, die als zodanig werd gebruikt op de vliegschool op Texel.

Literatuur.

Websites.

• Skynet.be
• Wiikipedia NL: Fokker D.XVI
• Aviastar.org; Fokker D.XVI
• Fokker D.XVI
• Dutch Afviation: Fokker D.XVI

Met dank aan P. Banis voor het uitzoeken van de registratiegegevens.