Historie
De ontwikkeling van de Bo-105 startte al in 1961 met de Bo.103 die voor het eerst vloog in september 1961.
Een grotere uitvoering van de Bo-103 werd aanvankelijk aangeduid als Bo-104, maar deze werd al snel opgevolgd door de Bo-105.
Het prototype van de Bo-105 was uitgerust met twee Allison T-63 turbine motoren, een conventioneel rotorsysteem. Dit toestel ondervond echter dusdanige resonantieproblemen dat het werd vernield.
Het tweede prototype vloog voor het eerst in februari 1967 en had een vierbladige vaste rotor met glasvezelversterkte bladen, die later ook werd toegepast op de productiemachines.
Het derde prototype was uitgerust met twee MAN turbinemotoren van 375 pk en maakte op 20 december 1967 de eerste vlucht.
Medio oktober 1970 ontving de Bo-105 zijn type-certificering van de Duitse luchtvaartautoriteiten.
In april 1972 werd ook de FAA (Federal Aviation Administration) certificering verkregen, waarmee het type ook kon worden geëxporteerd naar de VS.
De Bo-105C werd in 1972 ontwikkeld en door de Duitse Defensie gekozen als lichte observatiehelikopter. Er werden in 1977 100 stuks van aangeschaft, terwijl 112 stuks van een speciale antitankversie als Bo-105PAH-1, uitgerust met Euromissile HOT raketten, voor het Duitse leger werd aangeschaft.
De Bo-105CB met twee krachtiger Alison 250-C20B turbinemotoren, werd in 1976 ontwikkeld.
Dit type werd naar aanleiding van Amerikaanse vraag, verlengd met circa 25 cm en uitgebracht als Bo-105CBS. [in de VS bekend als Bo105 Twin jet ]
Een versie van de Bo-105CBS, de Bo-105LS, uitgerust met krachtiger Allison 250-C28C motoren had een hoger startgewicht en verscheen in 1984.
De productie eindigde in 2001 nadat er meer dan 1400 stuks waren gebouwd.
Versies.
- Bo-105A:
- eerste civiele productieversie, met twee Allison 250-C18 turbinemotoren.
- Bo-105C:
- initiële versie uit 1972 met twee Allison 250-C20 turbinemotoren.
- Bo-105CB:
- (militaire) observatie en utility versie uit 1976 met twee Allison 250-C20B turbinemotoren.
- Bo-105CBS: verlengde versie van Bo-105CB voor medische noodgevallen.
- Bo-105CBS-5: SAR-versie van de Bo-105CBS.
- Bo-105D:
- offshore versie voor de UK.
- Bo-105LS A1:
- Ontwikkeld in 1984; verlengde romp en twee Allison 250-C28C turbinemotoren.
- Bo-105LS A3: uitgebracht in met een hoger maximaal startgewicht van 2600 kg.
- Bo-105LS A3 "Superlifter": Verscheen in 1995 met een maximumstartgewicht van 2850 kg.
- Bo-105P/PAH-1:
- leger-aanduiding (PAH=Panzerabwehrhubschrauber). Antitank-uitvoering uitgerust met draadgeleide HOT ATGMs raketten
- Bo-105P/PAH-1A1: Verbeterde uitvoering met zes HOT afvuurbuizen.
- Bo-105P/PAH-1 Phase 2: Voorstel voor nachtelijke aanvalsversie voor het Duitse leger.
- Bo-105P/BSH: voorstel tot escorte-versie voor het Duitse leger uitgerust met Stinger air-to-air missiles.
- Bo-105M:
- Lichte transport en utility versie voor het Duitse leger, ook wel aangeduid als "VBH" (Verbindungshubschrauber).
- Bo-105/Ophelia:
- Testversie voor ‘mast-mounted sight’.
- Bo-105ATH:
- Anti-tank version voor Spaanse Leger.
- Bo-105GSH:
- Bewapende verkenner voor Spaanse leger.
- Bo-105LOH:
- Observatieversie voor Spaanse leger.
- Bo-105MSS:
- Maritieme versie met zoekradar.
- NBO-105:
- Licentie gebouwd door tussen 1976-2011; oorspronkelijk aangeduid als NBO-105 CB, 123 stuks gebouwd.
- NBO-105S:
- verlengde versie.
- Bo-105 Executaire:
- Met 14,5 cm verlengde versie gebouwd door Boeing Vertol en Carson Helicopters bestemd voor de Amerikaanse markt (bleek geen succes).
- Bo-105E-4:
- 12 gereviseerde en opgewaardeerde Bo-105P afgeleverd aan Albanië in 2006. Verbeterde prestaties en avionica.
- Bo-105 KLH:
- licensie versie van de CBS-5 gebouwd door KLH en bestemd voor het Koreaanse leger.
- Bo-106:
- Vergrote versie geschikt voor zeven passagiers. Niet in productie genomen.
| Afmetingen: | |||
| Lengte met rotor | 11,84 m | Rotordiameter: | 9,84 m |
| Hoogte: | 3 m | ||
| Gewichten: | |||
| Gewicht (Leeg): | 1276 kg | Max. start gewicht: | 2500 kg |
| Prestaties: | |||
| Max. snelheid: | 270 km/u | Kruissnelheid: | 209 km/u |
| Stijgsnelheid | - m/min | ||
| Plafond: | 5180 m | Vliegbereik: | 660 km |
| Overigen: | |||
| Bemanning: | Twee man | ||
| Motortype: | Twee Allison 250-C20B van 313 kW | ||
| Opmerkingen: | |||
Medio jaren zeventig werden dertig Bo-105Cs besteld ter vervanging van de Piper Super Cub.
De toestellen werden tussen 1976 en 1979 afgeleverd en ondergebracht bij de Groep Lichte vliegtuigen (GPLV).
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie].
Deze opname is niet lang na de aflevering gemaakt gezien de witte binnenzijde (van de deur)
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Aanvankelijk waren de toestellen over de drie GPLV squadrons verdeeld, die al de Alouette III in hun inventaris hadden. Dit bleek in logistiek opzicht een probleem en al snel werden alle toestellen bij 299 squadron op de Vliegbasis Deelen ondergebracht.
Bolkow B-105CB B-37 gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, juni 1986 op vliegbasis Eindhoven.
De Bo-105C werd ingezet als waarnemingshelikopter voor het Nederlandse leger. Ook personenvervoer, liaison en gewondentransport behoorde tot de taken.
Modernisering tot Bo-105CB.
Gedurende hun dienstperiode werden ook de B-105C's gemoderniseerd. Zo werden ze tussen 1987 en 1989 ingrijpen aangepast en werd onder meer nachtzicht=apparatuur en ook een Doppler navigatiesysteem ingebouwd, zodat ze nu ook bij nachtelijke operaties konden worden gebruikt.
Verder werd de cockpitverlichting aangepast en werden een tacan navigatieset, UHF/VHF radioapparatuur en een stabilisatiesysteem "Helipilot" ingebouwd. De gemoderniseerde toestellen werden aangeduid als B-105CB.
Bolkow B-105CB B-48, gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, juli 1995 op vliegbasis Volkel.
Bolkow B-105CB B-48, gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, juli 1995 op vliegbasis Volkel.
In de loop van 1999 werd begonnen met de uitfasering van de Bo-105CB's, die werden vervangen door de Eurocopter Cougar.
De laatste toestellen werden in eind 2003 buiten dienst gesteld.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Displayvliegen met de Bölkow Bo-105C.
Tijdens open dagen werd door 299 squadron regelmatig met de Bo-105C voor gevlogen. Doorgaans was het met een standaard toestel. Een aantal keren werd het toestel van een speciale beschildering voorzien.
1988: KLu 75
Ter gelegenheid van het 75 jarige jubileum van de Luchtmacht werd dit jaar voor gevlogen met een Bo-105 die een, vrij bescheiden, rood-wit-blauwe staart had gekregen.
Bolkow B-105CB B-XX gefotografeerd tijdens Open Dag KLu 75 jaar, juni 1988 op vliegbasis Deelen.
1990: B-43 en B-44
In 1990 werd met twee fraai beschilderde toestellen voor gevlogen; B-43 en B-44.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
2000: 299 squadron 25 jaar Bo-105
Dit jaar verscheen op de Open Dag KLu te Volkel een fraai beschilderde Bo-105CB: B-77 had een aluminiumkleurig romp gekregen met een rood-wit-blauwe staart. Dit ter gelegenheid van het 25-jarig dienstverband van de Bo-105 bij 299 squadron.
Het toestel is in deze beschildering buiten dienst gesteld en later met aangepaste teksten tijdens open dagen getoond. ['t Toestel is in gebruik als Leerobject bij het "Leerdock" op vliegbasis Gilze-Rijen.]
Bolkow B-105CB B-77 gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, september 2000 op vliegbasis Volkel.
Detacheringen: Bo-105CB-4
De heli's konden nu voortaan ook bij tactische operaties in het donker worden ingezet. Er volgden ook aanpassingen aan de cockpitverlichting en werd een tacan navigatieset, UHF/VHF radioapparatuur en een stabilisatiesysteem "Helipilot" ingebouwd.(dit laatste systeem zorgde voor het in de juiste vliegstand houden van de machine tijdens verstoringen van buitenaf).
1994 Dutchbat
Begin 1994 werden vier toestellen gedetacheerd op de Balkan als ondersteuning van Dutchbat I: de Nederlandse VN-militairen in Lucavac en in de 'safe havens' Srebrenica en Žepa.
De toestellen werden voor hun uitzending onder meer voorzien van een Global Positioning System (GPS) en kogelwerende kevlarpantser.
Bolkow B-105CB B-78 gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, juli 1994 op vliegbasis Leeuwarden.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
1995 IFOR, Albanië
Medio december 1995 werd het Dayton akkoord getekend. Dit betekende een eind aan de vijandelijkheden in Bosnië-Herzegowina.
Om het vredesproces te bewerkstelligen werd door de VN een implementatie-macht opgericht: IFOR (Implementation Force), welke na een jaar werd opgevolgd door een kleinere SFOR (Stabilization Force)
Bolkow B-105CB B-49?, voorzien van IFOR-kenmerken, gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, juli 1996 op vliegbasis Twenthe.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
1999 KFOR, Albanië
In 1999 werden nogmaals vier toestellen uitgezonden, ditmaal naar Farke in Albanië gestuurd als toevoeging aan de reeds gedetacheerde Chinooks van 298 squadron, die daar waren in het kader van de VN-missie KFOR, de internationale strijdmacht voor Kosovo.
In november 1999 werden ze overgeplaatst naar een nieuwe thuisbasis bij de plaats Toplicane. Deze basis werd daar samen met de Duitse Bundeswehr gebouwd en in gebruik genomen.
Bolkow B-105CB B-39, voorzien van KFOR kenmerken, gefotografeerd op static show tijdens Open Dag Luchtmacht, september 2000 op vliegbasis Volkel.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Op 3 december 1999 kwam in de buurt van de grens van Kosovo en Albanië één van de uitgezonden Bolkows (B-37) tijdens het uitvoeren van een missie in aanraking met een aantal hoogspanningskabels. Het gevolg was dat alle elektrische bekabeling doorbrandde en het ogenschijnlijk onbeschadigde toestel niet meer te repareren was. Het toestel is vervolgens overgedragen aan het toenmalige Militaire Luchtvaart Museum te Soesterberg.
| Registratie
Registratie
| Constr. nr.
Constr. nr.
| Datum in dienst
Datum in dienst
| Datum uit dienst
Datum uit dienst
| Opmerkingen
Opmerkingen
|
|---|---|---|---|---|
| B-37 | S-237 | 01-03-1979 | 01-03-2002 | Bo105CB-4; Ex KMSL; Ongeval in Albanië en buiten dienst gesteld. Naar Militaire Luchtvaart Museum; |
| B-38 | S-238 | 01-08-1979 | 01-04-2000 | Bo105CB |
| B-39 | S-239 | 01-08-1979 | In 1996 gemodificeerd tot Bo105CB4 i.v.m. inzet in Bosnië | |
| B-40 | S-240 | 01-08-1979 | Bo105CB-4 | |
| B-41 | S-241 | 01-08-1979 | Bo105CB-4 | |
| B-42 | S-242 | 01-08-1979 | Bo105CB | |
| B-43 | S-243 | 01-08-1979 | 01-07-1999 | Bo105CB |
| B-44 | S-244 | 01-08-1979 | Bo105CB; Bij DMVS uitgerust met Flare dispensers. |
|
| B-45 | S-245 | 01-08-1979 | 16-06-1994 | Bo105CB |
| B-46 | S-246 | 01-08-1979 | 03-02-1992 | Bo105CB; Verbrand ten gevolge van terroristische aanslag. |
| B-47 | S-247 | 01-08-1979 | Bo105CB | |
| B-48 | S-248 | 01-08-1979 | Bo105CB | |
| B-63 | S-263 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-64 | S-264 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-65 | S-265 | 01-08-1976 | 02-10-1985 | Bo105CB |
| B-66 | S-266 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-67 | S-267 | 01-08-1979 | 01-03-2002 | Bo105CB |
| B-68 | S-268 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-69 | S-269 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-70 | S-270 | 01-08-1976 | 01-02-1999 | Bo105CB |
| B-71 | S-271 | 01-08-1976 | 01-05-1999 | Bo105CB |
| B-72 | S-272 | 01-08-1976 | 01-04-2000 | Bo105CB |
| B-73 | S-273 | 01-08-1976 | 11-10-1978 |
Bo105CB; Startongeval op Soesterberg; Afgeschreven. |
| B-74 | S-274 | 01-08-1976 | 01-02-1999 | Bo105CB |
| B-75 | S-275 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-76 | S-276 | 01-08-1976 | Bo105CB | |
| B-77 | S-277 | 01-08-1976 | 01-07-2001 | Bo105CB |
| B-78 | S-278 | 01-08-1976 | Bo105CB4 | |
| B-79 | S-279 | 01-08-1976 | 01-03-2002 | Bo105CB |
| B-80 | S-280 | 01-08-1976 | Bo105CB; Bij DMVS uitgerust met Flare dispensers. |
|
| B-83 | S-83 | 01-12-1982 | 01-04-2000 | Bo105CB |
Schaal 1/72
Bouwpakketten
- Airfix
- Kit 01068:Bo-105c
- Bouw van Bolkow B-105 model door M. De Vreeze
- Een bouwverslag van mijn beide modellen is hier te vinden.
- Kit 01068:Bo-105c
- A Model
- Kit 72255: Bolkow Bo105 [Extended Fuselage]
- Kit 72259: Bolkow Bo105P Military [original fuselage]
- Top Gun
- Kit K014: Bolkow Bo105CBS HKP9b (Swedish Version) [Extended Fuselage]
Twee modellen van de Airfix Bo-105, gebouwd in 2014.
Modelling add-on
- --
- Set -: -
Decals
- --
- Set -: --
Schaal 1/48
Bouwpakketten
- Fujimi
- Kit V-06: Bolkow Bo105 PAG1/M (Luftwaffe & KLu)
- Italeri
- Kit 342742: Bolkow Bo105/PAH1
- Esci
- Kit 404055: Bo105 Rijkspolitie
- Kit H-2389: Bolkow Bo105 PAG1/M (Luftwaffe & KLu)
Modelling add-on
- --
- Set -: -
Decals
- --
- Set -: --
| Schema | Kleurnaam | FS-nummer | BS-nummer | Humbrol | XtraColor | Vallejo Model Color | Vallejo Model Air | Hataka | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standaard #1 | Geheel | Legergroen | 6014 | X251 | - | - | ~193 | ||
| Binnenzijde romp | Wit | 34 | 70.951 | ~043 | |||||
| Latere Bo-105c interieur: Legergroen (camouflagegroen) en mat Grafietgrijs console, Nevelgrijs (anodiseergrijs) controls en dark grey achterzijde cabine | |||||||||
| Standaard #2 | Geheel | Legergroen | 6014 | X251 | ~193 | ||||
| Zwart | 9005 | 85 | ~041 | ||||||
| Standaard #3 | Geheel | Lederbruin | 8027 | 170 | 70.871 | 71.249 | ~188 | ||
| Teerzwart | 9021 | 71.251 | ~125 | ||||||
| Bronsgroen | 6031 | 116 | X116 | 70.893 | 71.016 | ~152 | |||
| Interieur | Grijs | 128 | X135 | ||||||
| Speciaal schema #1 | UN-Missie: B-37; B-39; B-40; B41; B-79 | Geheel Wit | 9010 | 130 | 70.820 | ~041 | |||
Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com
Literatuur.
| AVIA: 34e jaargang nummer 10: Bolkow 105: Helikopter met veel nieuwigheden | Pag. 326 - 327 | 1975 | Uitgevers Wyt, Rotterdam | |
| AVIA: 34e jaargang nummer 11: Foto van Bolkow Bo-105C B-37 (kleur) | Pag. 360 - | 1975 | Uitgevers Wyt, Rotterdam | |
| Dutch Military Aviation 1945-1978 | Paul A. Jackson | Pag. 45; 92 | 1978 | Uitgever: Midland Countries Publications, Leicester |
| Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 2 | Hugo Hooftman | Pag. 146 - 147 | 1978 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
| Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht | Willem Helfferich | Pag. 57 | 1983 | Uitgever: Unieboek b.v., Houten |
| Koninklijke Luchtmacht 70 | C. van der Velden & E. Ragas | Pag. 23 | 1983 | Uitgever: AMBooks, Bromley, Kent |
| Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland | Koos van de Berg | Pag. 56 | Uitgever: Rebo Produkties, Sassenheim | |
| KLu Vliegtuigen: De vliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht vanaf 1913 | Wim Schoenmaker & Thijs Postma | Pag. 146 | 1987 | Uitgeverij De Alk, Alkmaar |
| Squadrons van de Koninklijke Luchtmacht (derde herzien druk) | Willem Helfferich | Pag. 40 - | 1994 | Uitgevers Wyt, Rotterdam |
| Luchtvaartwereld; 4e jaargang nummer 7/8: MBB Helikopters | Fred Bachofner | Pag. 207 - 210 | 1987 | Uitgeverij Ten Brink, Meppel |
| Luchtvaartwereld; 4e jaargang nummer 6: MBB Helikopters | Fred Bachofner | Pag. 174 - 178 | 1987 | Uitgeverij Ten Brink, Meppel |
Websites.
- Wikipedia UK: Bolkow Bo-105
- Wikipedia NL: Bolkow Bo-105
- Bolkow Bo-105
- MilitaryAviation.eu: Bolkow Bo-105
- AircraftWorldDirectory.com: Bolkow Bo-105
- Aviastar.org: Bolkow Bo-105
- MilitaryFactory.com: Bolkow Bo-105
- Luchtmacht.nl: Bolkow Bo-105
- mbb-bo105.de: productieoverzicht van de Bolkow Bo-105
--
Nederlands (nl-NL) 
English (United Kingdom)