Historie
De Piper L4 Cub stamt eigenlijk af van de Taylor E3 Cub, die in 1930 werd gebouwd door Taylor Aircraft. W.T. Piper was de voornaamste investeerder in de Taylor fabriek en deze nam, na het faillissement van Taylor Aircraft, deze in zijn geheel over.
In 1936 werd het ontwerp door W. Jamouneau flink aangepast, zodat er een nieuw type ontstond, dat werd aangeduid als Piper J-2. Tussen 1936 en 1938 werden hier 1200 stuks van geproduceerd.
Door een brand in 1938 werd de fabriek geheel in de as gelegd en werd een nieuwe gebouwd in Lock Haven. Daar werd gestart met de bouw van de J-3, een verbeterde uitvoering van de J-2.
De J-3 kon worden uitgerust met verschillende motoren, de J-3C had een Continental A motor.
Met het uitbreken van de tweede wereldoorlog in 1939 werd een aanvankelijk civiel trainingsprogramma in de VS opgezet, waarvoor de Piper J-3 werd gebruikt. Tussen 1939 en 1940 werden dan ook meer dan 3000 Piper J-3s gebouwd.
In 1941 werd een militaire variant uitgebracht, aangeduid als Piper O-59, in 1942 gewijzigd in L-4 en NE (US Navy aanduiding). Deze verschilde nauwelijks van de originele civiele J-3.
De L-4 Grasshopper had een canopy met meer ruiten om het zicht te verbeteren.
Er werden uiteindelijk ruim 5400 stuks van gebouwd, inclusief 250 stuks NE-1 en NE-2 voor de US Navy.
Alle L-4 versies hadden een tandem cockpit en werd, net als de Taylorcraft L2 en Aeronca L-3 aangeduid als Grasshopper.
De L-4 werd tijdens de oorlog gebruikt voor allerlei taken als verkenning, licht transport, artillerieverkenning en ook voor medisch transport (medevac)
Na de oorlog werden veel toestellen verkocht als surplus, maar veel bleven ook nog in militaire dienst.
Versies.
- J-3:
- originele uitvoering met een Continental A-40, A-40-2 of A-40-3 motor van 28 kW.
- J3C-40:
- Versie gebouwd vanaf juli 1938 met een Continental A-40-4 of A-40-5 van 30 kW.
- J3C-50:
- Versie gebouwd vanaf juli 1938 met een Continental A-50-1 of A-40-2 tot en met A-40 -9 van 37 kW.
- J3C-50S: was voorzien van een optionele drijver kit.
- J3C-65:
- Versie gebouwd vanaf juli 1939 met een Continental A-65-1, A-65-3, 6, 7, 8, 8F, 9 of 14 van 48 kW of een Continental A-65-14, A-75-8, A-75-8-9 of A-75-12 van 56 kW of een Continental A-85-8 of C-85-12 van 63 kW of een Continental A-90-8F van 67 kW.
- J3C-65S was voorzien van een optionele drijver kit.
- YO-59: Vier stuks van de J3C-65 voor test en evaluatiedoeleinden.
- O-59: Productie versie voor de USAAC later aangeduid als L-4
- O-59A: Verbeterede versie met Continental O-170-3 van 48 kW; later aangeduid als L-4A.
- L-4B: Als L-4A, maar zonder radio.
- L-4H: Als L-4B maar met verbeterde uitrusting en propeller met vaste spoed.
- L-4J: L-4H met propeller regelbare spoed.
- NE-1: US Navy aanduiding voor versie van J3C-65 met dubbele besturing; 230 stuks gebouwd.
- NE-2: Versie van NE-1 met kleinen wijzigingen in de uitrusting, waarvan 20 stuks werden gebouwd.
- J3F-50:
- Versie gebouwd vanaf juli 1938 met een Franklin 4AC-150 Series 50 van 37 kW.
- J3F-50S was voorzien van een optionele drijver kit.
- J3F-60:
- Versie gebouwd vanaf April 1940 uitgerust met een Franklin 4AC-150 Series A motor van 48 kW of een Franklin 4AC-171 van 45 kW.
- J3F-60S was voorzien van een optionele drijver kit.
- J3F-65:
- Versie gebouwd vanaf Augustus 1940 uitgerust met een Franklin 4AC-176-B2 or een Franklin 4AC-176-BA2 van 48 kW.
- J3F-65S was voorzien van een optionele drijver kit.
- L-4D: Aanduiding voor vijf stuks J3F-65s.
- J3L:
- gebouwd vanaf september 1938 en voorzien van een Lycoming O-145-A1 motor van 37 kW of een Lycoming O-145-A2 of A3 motor van 41 kW.
- J3L-S was voorzien van een optionele drijver kit.
- J3L-65:
- gebouwd vanaf mei 1940 uitgerust met een Lycoming O-145-B1, B2 of B3 van 48 kW.
- J3L-65S was voorzien van een optionele drijver kit.
- L-4C: Aanduiding voor acht stuks J3L-65s, aanvankelijk aangeduid als UC-83A.
- J3P:
- uitvoering met een Lenape LM-3-50 of Lenape AR-3-160 van 37 kW.
- J-3R:
- versie met slotted flaps en een Lenape LM-3-65 van 48 kW.
- J-3X:
- variant uit 1944 met een cantilever vleugel en een Continental A-65-8 van 48 kW
- Commandre:
- een Franse versie van de J-3 Cub.
- TG-8:
- Driepersoons zweefvliegvariant voor trainingsdoeleinden, waarvan 250 stuks werden gebouwd.
- LNP: US Navy aanduiding van drie TG-8s.
Afmetingen: | |||
Lengte: | 6,83 m | Spanwijdte: | 10,74 m |
Hoogte: | 2,03 m | Vleugeloppervlak: | - m2 |
Gewichten: | |||
Leeggewicht: | 345 kg | Max. startgewicht: | 550 kg |
Prestaties: | |||
Max. snelheid: | 140 km/u | Stijgsnelheid: | - m/min |
Kruissnelheid: | 121 km/u | ||
Vliegbereik: | 354 km | Plafond: | 3500 m |
Overig: | |||
Motortype: | Eén Continental O-170-3 van 65 pk | ||
Bemanning: | - | ||
Bewapening: | Geen |
Na afloop van de tweede wereldoorlog kwam het voormalige Nederlands-Indië onder (tijdelijk) Brits bestuur.
Pas in december 1945 zetten de eerste Nederlandse troepen officieel voet op Nederlands-Indische bodem.
In de loop van het jaar ontstond behoefte aan een liaison en ook aan ondersteuning van het KNIL en werd het 17 squadron opgericht.
Voor die tijd werden een viertal van de RAF overgenomen Japanse tweedekkers gebruikt voor het uitvoeren van verkenningen.
De eerste drie Piper Cubs werden al in september 1945 aangeschaft door kapitein-vlieger-waarnemer Schoof voor gebruik als sportvliegtuig door bevrijde KNIL-militairen die in een kampement bij Manilla op de Filipijnen verbleven. De toestellen waren surplus verklaarde nieuwe toestellen afkomstig van een dump. De toestellen hielden hun Amerikaanse kentekens.
Begin november 1945 werden de toestel plus nog een vierde toestel verscheept naar Balikpapan op Borneo met de bedoeling om verder doorgestuurd te worden naar Tjililitan op Java, om daar het 1e bataljon Infanterie van het KNIL te ondersteunen. De Engelsen wilden echter nog geen toestemming verlenen voor het overbrengen van het materieel naar West-Java.
Eind november werden vier Japanse tweedekkers overgenomen van de RAF voor het uitvoeren van verkenningen.
De Pipers bleven dus nog in opslag. In december 1945 werden de bataljons Infanterie II en IV en een bataljon mariniers in Batavia gedebarkeerd. De vier Pipers werden voor ondersteuning van deze groep bestemd.
Begin maart 1946 arriveerde de brigade om Bali en Lombok te bezetten. Deze nam twee, tijdelijk geregistreerd als PC-3 en PC-4 van de vier Pipers over, die eind augustus 1946 werden opgenomen in het detachement van 17 VARWA squadron. De andere twee toestellen, tijdelijk geregistreerd als PC-1 en PC-2 werden doorgestuurd naar Batavia om daar de op Tjililitan gestationeerde Japanse toestellen te vervangen. Deze toestellen kwamen daar in februari 1946 in gebruik bij de Basis Operaties en eind augustus in de A-patrouille van 17 VARWA squadron.
Op 20 juli 1946 werd de officiële registratie van de toestellen PC0-1 tot en met PC0-4, volgens het (vooroorlogse) registratiesysteem van het ML-KNIL. PC betekende Piper Cub en 0 stond voor lesvliegtuig onbewapend.
Op 16 augustus werd deze alweer gewijzigd in PC0-001 tot en met PC0-004 en eind augustus weer in PC4-001 tot en met PC4-004, waarbij 4 stond voor legerhulpvliegtuig (army co-operation).
In mei 1946 schafte de BPM een vijftal Piper Cubs aan, maar had aanvankelijk geen vliegers en onderhoudsmonteurs. De toestellen werden daarom van eind juli 1946 tot eind december in bruikleen gegeven aan de ML.
Piper L-4 Cub, PH-UCS, als R345, gefotografeerd op Static Show tijdens Open Dag Luchtmacht, juli 1994 op vliegbasis Leeuwarden.
Deze toestellen PK-SAA tot en met PK-SAE kregen geen ML-registratie, maar alleen de laatste letter van de civiele registratie (klein) op het puntje van de staart. Vier toestellen gingen naar de A-patrouille en de vijfde ging naar het detachement op Andir
De vier toestellen op Tjililitan gingen in september 1946 over naar de VOS (Voor-opleidingsschool), Deze verzorgde vanaf 26 september 1946 de selectie van leerlingvliegers voor ML-KNIL.
op 31 december werd een nieuwe bruikleenovereenkomst voor een jaar gesloten. In april 1947 werd overeengekomen dat de ML de toestellen aan het eind van de bruikleenperiode zou overnemen en daarvoor vijf nieuwe toestellen aan de BPM zou leveren,.
In juli 1947 kregen de vijf BPM-toestellen de registraties R-329 tot en met R-333.
In juni 1946 werden op Leyte, Filipijnen 24 zo goed als nieuwe toestellen overgenomen van de VS, inclusief 30 radio's, en initiële voorraad onderdelen. Deze arriveerden op 24 augustus in Soerabaja, waar vier toestellen werden uitgeladen, de resterende toestellen werden doorgestuurd naar Batavia.
In april 1947 werden nog een 46 toestellen van de VS overgenomen, waaronder vijf toestellen voor de BPM. Deze kwamen op 7 juni 1947 aan in Batavia. De meeste toestellen werden overgebracht naar Tjililitan om te worden opgebouwd en ingevlogen. De toestellen werden geregistreerd als R-335 tot en met R-380
Eerste Registratie | Tweede Registratie | Derde Registratie | Vierde Registratie | Vijfde Registratie | Constr.nr. | US Fisc. year nr | Datum in dienst | Datum uit dienst | Opmerkingen |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Eerste serie toestellen | |||||||||
PC0-1 | PC0-001 | PC4-001 | PC-001 | R-301 | 13542 | 45-4802 | 09-1945 | 1950 | Naar AURIS |
PC0-2 | PC0-002 | PC4-002 | PC-002 | R-302 | 13538 | 45-4798 | 09-1945 | 01-03-1950 | Naar AURIS |
PC0-3 | PC0-003 | PC4-003 | PC-003 | R-303 | - | 09-1945 | 30-11-1946 | Afgeschreven Medan | |
PC0-4 | PC0-004 | PC4-004 | PC-004 | R-304 | - | 11-1945 | 01-07-1947 | Afgeschreven te Bali |
Eerste Registratie | Tweede registratie | Constr.nr. | US Fisc. Year no. | Datum in dienst | Datum uit dienst | Opmerkingen | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tweede serie toestellen: Bruikleen BPM (later overgenomen) | |||||||||
A | R-329 | 13320 | 45-4580 | 08-1946 | 01-03-1950 | PK-SAA; Naar AURIS | |||
B | R-330 | 13307 | 45-4567 | 08-1945 | 10-06-1950 | PK-SAB; Naar AURIS | |||
C | R-331 | 13295 | 45-4555 | 08-1946 | 1950 | PK-SAC; Naar AURIS | |||
D | R-332 | 13294 | 45-4554 | 08-1946 | 10-04-1950 | PK-SAD; Naar AURIS | |||
E | R-333 | 13311 | 45-4571 | 08-1946 | 04-1950 | PK-SAE; Naar AURIS |
Registratie
Registratie
| 2e Registratie
2e Registratie
| 3e Registratie
3e Registratie
| US Fiscal Year nr.
US Fiscal Year nr.
| Constr. nr.
Constr. nr.
| Datum in dienst
Datum in dienst
| Datum uit dienst
Datum uit dienst
| Opmerkingen
Opmerkingen
| ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Derde serie toestellen : aangeschaft in juni 1946; arriveerden op 25 augustus te Batavia. | |||||||||
PC4-005 | R-305 | 13424 | 45-4684 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-006 | R-306 | 13460 | 45-4720 | 25-08-1946 | 10-06-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-007 | R-307 | 13425 | 45-4685 | 25-08-1946 | 10-06-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-007 | R-308 | 13418 | 45-4678 | 25-08-1946 | 10-06-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-009 | R-309 | 13422 | 45-4682 | 25-08-1946 | 04-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-010 | - | - | - | 25-08-1946 | 15-01-1947 | Afgeschreven te Cianjur | |||
PC4-011 | - | - | - | 25-08-1946 | 03-1947 | Afgeschreven | |||
PC4-012 | R-312 | 13466 | 45-4726 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-013 | R-313 | 13358 | 45-4618 | 25-08-1946 | 04-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-014 | R-314 | 13474 | 45-4734 | 25-08-1946 | 04-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-015 | R-315 | 13411 | 45-4671 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-016 | R-316 | 13456 | 45-4716 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-017 | R-317 | 13454 | 45-4714 | 25-08-1946 | 10-06-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-018 | R-318 | 13362 | 45-4622 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-019 | R-319 | 13440 | 45-4700 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-020 | - | - | - | 25-08-1946 | 31-3-1947 | Afgeschreven te West-Java | |||
PC4-021 | R-321 | 13337 | 45-4597 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-022 | R-322 | 13433 | 45-4693 | 25-08-1946 | 04-01-1949 | Afgeschreven | |||
PC4-023 | R-323 | 13432 | 45-4692 | 25-08-1946 | 23-09-1947 | Afgeschreven Tandjung Balei | |||
PC4-024 | R-324 | 13412 | 45-4672 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-025 | R-325 | 13449 | 45-4709 | 25-08-1946 | 04-1950 | Naar AURIS | |||
PC4-026 | R-326 | 13459 | 45-4719 | 25-08-1946 | 1950 | Naar AURIS | |||
PC4-027 | - | 13467 | 45-4727 | 28-08-1946 | 21-07-1947 | Afgeschreven te Bandoeng | |||
PC4-028 | R-328 | 13464 | 45-4724 | 28-08-1946 | 10-06-1950 | Naar AURIS |
Registratie
Registratie
| US Fiscal Year nr.
US Fiscal Year nr.
| Constr. nr.
Constr. nr.
| Datum in dienst
Datum in dienst
| Datum uit dienst
Datum uit dienst
| Opmerkingen
Opmerkingen
| ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Vierde serie toestellen, aangeschaft in april 1947 en op 7 juni 1947 gearriveerd in Batavia. | |||||||||
R-335 | 13754 | 45-5014 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-336 | 13755 | 45-5015 | 07-06-1947 | 12-05-1950 | Naar AURIS | ||||
R-337 | 13756 | 45-5016 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-338 | 13757 | 45-5017 | 07-06-1947 | 07-11-1947 | Afgeschreven | ||||
R-330 | 13761 | 45-5021 | 07-06-1947 | 21-01-1949 | Afgeschreven | ||||
R-340 | 13762 | 45-5022 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-341 | 13763 | 45-5023 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-342 | 13764 | 45-5024 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-343 | 13765 | 45-5025 | 07-06-1947 | 01-03-1950 | Naar AURIS | ||||
R-344 | 13766 | 45-5026 | 07-06-1947 | 10-06-1950 | Naar AURIS | ||||
R-345 | 13767 | 45-5027 | 07-06-1947 | 01-03-1950 | Naar AURIS | ||||
R-346 | 13768 | 45-5028 | 07-06-1947 | 01-07-1948 | Als PK-SAF naar vliegclub Batavia | ||||
R-347 | 13769 | 45-5029 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-348 | 13770 | 45-5030 | 07-06-1947 | 05-1948 | Afgeschreven Medan | ||||
R-349 | 13771 | 45-5031 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-350 | 13772 | 45-5032 | 07-06-1947 | 12-05-1950 | Naar AURIS | ||||
R-351 | 13773 | 45-5033 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-352 | 13774 | 45-5034 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-353 | 13777 | 45-5037 | 07-06-1947 | 22-10-1949 | Afgeschreven | ||||
R-354 | 13778 | 45-5038 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-355 | 13779 | 45-5039 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-356 | 13785 | 45-5045 | 07-06-1947 | 03-05-1948 | Afgeschreven | ||||
R-357 | 13787 | 45-5047 | 07-06-1947 | 10-06-1950 | Naar AURIS | ||||
R-358 | 13789 | 45-5049 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-369 | 13794 | 45-5054 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-360 | 13796 | 45-5056 | 07-06-1947 | 28-10-1949 | Afgeschreven | ||||
R-361 | 13797 | 45-5057 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-362 | 13799 | 45-5059 | 07-06-1947 | 04-1950 | Naar AURIS | ||||
R-363 | 13802 | 45-5062 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-364 | 13806 | 45-5066 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-365 | 13808 | 45-5068 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-366 | 13809 | 45-5069 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-367 | 13810 | 45-5070 | 07-06-1947 | 03-02-1950 | Naar AURIS | ||||
R-368 | 13812 | 45-5072 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-369 | 13815 | 45-5075 | 07-06-1947 | 04-1950 | Naar AURIS | ||||
R-370 | 13816 | 45-5076 | 07-06-1947 | 01-07-1948 | Als PK-SAF naar vliegclub Batavia | ||||
R-371 | 13817 | 45-5077 | 07-06-1947 | 20-06-1950 | Naar AURIS | ||||
R-372 | 13818 | 45-5078 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-373 | 13819 | 45-5079 | 07-06-1947 | 13-05-1950 | Naar AURIS | ||||
R-374 | 13821 | 45-5081 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-375 | 13823 | 45-5083 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-376 | 13856 | 45-5116 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-377 | 13861 | 45-5121 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-378 | 13868 | 45-5128 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-379 | 13883 | 45-5143 | 07-06-1947 | 1950 | Naar AURIS | ||||
R-380 | 13886 | 45-5146 | 07-06-1947 | 10-06-1950 | Naar AURIS |
Schaal 1/72
Bouwpakketten
- Kovozávody Prostejov
- Kit 3146: Piper L4H Cub (wheels)
- Kit 3147: Piper L4H with Floats
- Kit 20.031: Piper L4H Cub (Wheels)
- Kit M7240: Piper L4A/B Cub (USAAF) [new mould by AZ Model]
- Kit M7243: Piper L4H/J Cub (French AF, RAAF, AURI, ML-KNIL) [new mould by AZ Model]
- Mastercraft
- Kit 3146: Zelfde kit als die van KP: Piper L4H Cub (met wielen)
Modelling add-on
- Kovozávody Prostejov
- Set EX006: Piper L4/K68 Cub Mask for Canopy and wheels (KP)
- Peewit
- Set M72021: Piper L-4 Canopy masking (Kovozávody Prostejov)
Decals
- Dutch Decal
- Set 72022: Een decalset voor verschillende toestellen zoals Piper L-4 Cub: R-371/R-345.
- Set 72067: Decals voor verschillende Nederlansd -Indische toestellen zoals Fokker C.X; Lockheed Loestar; C-47 Dakota; Piper L4J; North American B-25 C, B-25J en B-25G Mitchell; Mitsubishi Ki-57 Topsy; Beech At-11 Kansan
Schaal 1/48
Bouwpakketten
- --
- Kit --: --
Modelling add-on
- --
- Set -: -
Decals
- --
- Set --: --
Schema | Kleurnaam | FS-nummer | BS-nummer | Humbrol | XtraColor | Vallejo Model Color | Vallejo Model Air | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Standaard #1 | Bovenzijde | Olijfgroen | 66 | X112 ANA 613 | 70.887 | |||
Vlekken | Donker groen | 149 | X114 Medium green | 70.895 | ||||
Onderzijde | Neutral Grey | ~6173 | 156? | X132 | 70.992 |
Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com
Het eerste schema, geheel (verweerd) olive drab en neutral grey onderzijde met wit richtingsroer en in rood volgnummer, toegepast op onder andere PC-003 en PC-004.
Het tweede schema, geheel (verweerd) olive drab en neutral grey onderzijde met de wit-omrande vlag als nationaliteitskenmerk en registraties op de staart. Vaak medium green vlekken op staart en vleugels..
Het derde schema, geheel (verweerd) olive drab en neutral grey onderzijde met de wit-omrande vlag als nationaliteitskenmerk en nieuwe registraties op de staart. Vaak medium green vlekken op staart en vleugels
Het vierde schema, geheel olive drab en neutral grey onderzijde met de rozet als nationaliteitskenmerk en registraties op de romp. (de toestellen lijken geheel overgespoten, waarschijnlijk geen medium green vlekken meer aanwezig)
Dit schema, overigens identiek aan het vierde schema, verschilt daarvan ten aanzien van de witte vleugeltips. Deze waren aangebracht op toestellen van 17 VARWA, zodat deze makkelijk herkent konden worden door de piloten van de Nederlandse jachtvliegtuigen.
Literatuur.
Army Co-operation bij de Militaire Luchtvaart in Indië 1946 - 1950 | P.C. Boer | 2004 | Sectie Luchtmachthistorie - 's Gravenhage | |
Camouflage en Kentekens | J.Greuter e.a. | 1997 | Bonneville – Bergen (NH) | |
Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld Deel 2 | Hugo Hooftman | Pag. 133 - 142 | 1981 | Uitgever: Europese Bibliotheek, Zaltbommel |
Websites.
Met dank aan M.T.A. Schep voor extra informatie en verschillende correcties van de tekeningen.