Dutch Modelling and Aviation

Hoofdmenu

In Memoriam

Klaas Willem Jonker
(Wilko)
† 30 april 2018

Op maandag 30 april 2018 is Wilko Jonker na een lang ziekbed overleden op de leeftijd van 58 jaar. Hij laat een vrouw en twee kinderen achter. De Nederlandse militaire lichtvaart en plastic modelbouw waren zijn hobby en op deze website heeft hij alle kennis die hij in de vele jaren daarover heeft verzameld gedeeld. Zijn hobby heeft hem tot in de laatste week van zijn leven af kunnen leiden van de voortwoekerende ziekte in zijn lijf. De contacten met andere hobbyisten waren een belangrijke steun voor hem.

Airco DeHavilland DH-9

Gegevens
Hits: 21737

Artikelindex

Historie

De DH.9 was ontworpen om de DH.4 op te volgen, waarbij de tekortkomingen van dit toestel zou dan worden opgelost.
In feite was het een verdere verfijning van de DH.4, waarbij alleen de romp werd herzien.
De zitplaats van de piloot was naar achter verplaatst en de brandstoftank bevond zich nu direct achter de motor. De motor zou een veelbelovende BHP van 300 pk moeten worden, echter door tegenslagen bij de ontwikkeling van deze motor, werd het slecht 230 pk. Dit had een negatief effect op de prestaties van de nieuwe machine, die nu beduidend minder waren dan die van de DH.4. Er werden er ruim 4000 van besteld, op basis van de verwachte betere prestaties. De eersten werden in november 1917 afgeleverd, in juni waren negen squadrons operationeel
De vervangende motor, eigenlijk ontwikkeld uit de BHP, was de lichtere Siddeley Puma van eveneens 230 pk, waarmee de meeste productie DH.9s werden uitgerust. Deze motor bleek echter onbetrouwbaar. Ook werd de (zwaardere) Fiat A.12 toegepast
Ook andere pogingen om de prestaties te verbeteren met andere motoren bleken niet succesvol.

Het toestel viel vooral bij gebruik aan het westelijk front erg tegen en leed beduidend meer verliezen dan de DH.4, ook door de onbetrouwbare motor.
In bijvoorbeeld het Midden Oosten waren de problemen minder groot, voornamelijk doordat daar minder tegenstand werd ondervonden.

De productie ging nog door tot in 1919 en in 1920 werd het type buiten dienst gesteld door de RAF.
Na de oorlog waren veel toestellen overtollig verklaard en werden verkocht of gesloopt.
De DH.9 was erg bruikbaar voor onder andere vervoer van passagiers en goederen door de grote capaciteit.
Vaak werden de toestellen flink verbouwd en werd een passagierscompartiment aangebracht.

Varianten

DH.9:
De oorspronkelijk uitvoering, gebouwd 3024 stuks, plus nog een aantal in licentie in België en Spanje.
DH.9A:
beter bekend als de Nine-Ack was ontworpen door Westland voor toepassing van de American Liberty L-12 motor van 400 hp (298 kW). Behalve de nieuwe motor waren ook de vleugels iets groter. Door een tekort aan deze Amerikaanse motor werd het toestel minder snel in gebruik genomen dan gehoopt. Uiteindelijk werden er 2300 van gebouwd.

Na-oorlogse typen.

DH.9B:
Ombouw tot civiele driezits-uitvoering (één piloot plus twee passagiers).
DH.9C:
Ombouw tot Civiele vierzits-utivoering (één piloot plus drie passagiers.).
DH.9J:
Gemoderniseerd versie uitgerust met een Armstrong Siddeley Jaguar III stermotor van 385 pk.
DH.9J M'pala I:
Zuid-Afrikaanse, gemoderniseerde uitvoering; uitgerust met een Bristol Jupiter VI stermotor van 450 pk.
  • M'pala II: Idem, maar met een Bristol Jupiter VIII stermotor van 480 pk.
  • Mantis: Idem, maar met een Wolseley Viper lijnmotor van 200 pk.
Handley Page HP.17:
Een versie met experimentele luchtspleten in de vleugel.
USD-9 - DH.9s:
1415 stuks gebouwd in de VS door US Army's Engineering Division.

 

Technische gegevens
Afmetingen:
Spanwijdte: 19,92 m Lengte: 9,27 m
Hoogte: 3,44 m Vleugeloppervlak: 40,32 m2
Gewichten:
Leeggewicht: 1014 kg Max. startgewicht: 1723 kg
Prestaties:
Max. snelheid: 187 km/u Stijgsnelheid: - m/min
Vliegbereik: 4,5 uur Plafond: 4730 m
Overig:
Motortype: Eén Armstrong Siddeley Puma 230 van 230 pk
Bemanning: Twee man: één vlieger plus één waarnemer
Bewapening: Tot 200 kg bommen; Eén vaste, voorwaarts Vickers mitrailleur en één/twee draaibare Lewis mitrailleurs.

 


In gebruik bij de LVA en ML-KNIL

Gebruik bij LuchtVaart-Afdeling

In totaal werden tien toestellen van dit type geïnterneerd. Eind 1918 werd door Plesman verzocht om een aparte DH.9 eenheid binnen de LVA te vormen, dit werd toegestaan.

Alle toestellen, op één na werden in maart 1920 teruggegeven aan de Britten. De toestellen werden niet meer teruggevlogen naar Engeland, maar op Schiphol vernietigd. Het overgebleven toestel, H433 werd wel gekocht en werd enige tijd op Soesterberg gebruikt als trainer voor de KNIL-piloten.

Rompen van een Fokker C.I en de Airco D.H.9 433.
Rompen van een Fokker C.I en de Airco D.H.9 433.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
DH.9 B7620
DH.9 B7620 "A" van RAF No. 211 Sq. te Breskens op 27 juni 1918.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
DH.9 B7620
DH.9 met personeel op Soesterberg. Cockpit met 5 man. V.l.n.r. in het vliegtuig: sgt. Kaltofen en lt.vl. Nab, ervoor: vlm. Van Andel, Van der Leeden en Frijns.
DH.9 met personeel op Soesterberg. Cockpit met 5 man. V.l.n.r. in het vliegtuig: sgt. Kaltofen en lt.vl. Nab, ervoor: vlm. Van Andel, Van der Leeden en Frijns.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Vooraanzicht DH.9 deH433, ex B7620
Vooraanzicht DH.9 de H433, ex B7620 "A" op Soesterberg. op Beeldbank NIMH]
DH.9 deH433, ex B7620
DH.9 deH433, ex B7620 "A" op Soesterberg met oranje bol.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
DH.9 D3271 van RAF No. 218 Sq. te Vlissingen, 26 sept. 1918.
DH.9 D3271 van RAF No. 218 Sq. te Vlissingen, 26 sept. 1918.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
DH.9 D7336 van RAF No. 108 Sq. te Zierikzee, 15 sept. 1918.
DH.9 D7336 van RAF No. 108 Sq. te Zierikzee, 15 sept. 1918.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
DH.9 D3107
H.9 D3107 "P" in de Waterweg bij Vlissingen (Middenreduit, Souburg) op 15 sept. 1918.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
DH.9 C1211 van RAF No. 218 Sq. te Breskens op 29 juni 1918.
DH.9 C1211 van RAF No. 218 Sq. te Breskens op 29 juni 1918.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 

Gebruik bij ML-KNIL

In mei 1919 werd een order geplaatst voor DH.9’s voor de Ml-KNIL, er werden er tien nieuw gebouwd door DeHavilland. De rest werd in Nederland geassembleerd.
De eerste twaalf toestellen werden in 1919 afgeleverd, gevolg door 14 stuks in 1921 en 10 in 1922.
De toestellen waren allemaal in de standaard RFC-beschildering, met de Nederlandse registratie en kentekens op de romp en vleugels aangebracht.

In de loop der tijd werden enkele toestellen aangepast voor speciale doeleinden, onder andere vier stuks als ambulance, aangeduid met bijvoorbeeld H-115A, fotoverkenning, onder andere H-120F, H124F en H130F.
Tevens werden nog in Indië een aantal toestellen gebouwd in eigen beheer. Deze waren voorzien van een triplex romp en werden voorzien van HL-registraties.
Deze eigenbouw was verder voorzien van een platte radiator aan de voorzijde, een volledig ingebouwde motor, nieuwe gebalanceerde ailerons en een vergrote staartvin en roeren. Het prototype HL-137, vloog voor het eerst in 1925.

In 1934 werden de resterende machines voorzien van nieuwe motoren, een Wright Whirlwind van 465 pk, deze toestellen kregen de registratie HW en werden tot in 1937 gebruikt als trainers.

Verkenningsvliegtuig De Havilland DH.9 , H101 2-persoons van de LA/KNIL, deze toestellen werden in 1919 aangeschaft en bleven tot 1934 uitgerust met Siddeley Puma motor van 230 pk. Nadien hebben ze nog enige jaren gevlogen met een 325 pk Pratt en Withney Wasp motor, Kalidjati, (1919-....) 1920
Verkenningsvliegtuig DeHavilland DH.9, H101 2-persoons van de LA/KNIL.
Deze toestellen werden in 1919 aangeschaft en bleven tot 1934 uitgerust met Siddeley Puma motor van 230 pk.
Nadien hebben ze nog enige jaren gevlogen met een 325 pk Pratt en Withney Wasp motor, Kalidjati, (1919-....) 1920
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De omsd2 van Os en van Veen voor een Haviland DH9 van het KNIL, in opleiding tot vlieger te Kalidjati
De omsd2 van Os en van Veen voor een DeHavilland DH9 (waarschijnlijk eigenbouw) van het KNIL, in opleiding tot vlieger te Kalidjati.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
De Havilland DH-9, registratie nummer H-107
DeHavilland DH-9, registratie nummer H-107.
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]
Verkenningsvliegtuig De Havilland DH.9 , 2-persoons van de LA/KNIL, deze toestellen werden in 1919 aangeschaft en bleven tot 1934 uitgerust met Siddeley Puma motor van 230 pk. Nadien hebben ze nog enige jaren gevlogen met een 325 pk Pratt en Withney Wasp motor, Kalidjati, (1919-....)
Verkenningsvliegtuig DeHavilland DH.9, 2-persoons van de LA/KNIL.
Deze toestellen werden in 1919 aangeschaft en bleven tot 1934 uitgerust met Siddeley Puma motor van 230 pk.
Nadien hebben ze nog enige jaren gevlogen met een 325 pk Pratt en Withney Wasp motor, Kalidjati, (1919-....)
[Ingesloten foto van BeeldBank NIMH. Klik op de foto voor bestel-informatie]

 


Registratiegegevens LVA en ML-KNIL

Registratie-overzicht LVA

Voor de registratiegegevens LVA is geput uit een onderzoek van Van Zwieten,verkregen via F. Gerdessen.

Registratie
Registratie
 RFC registratie
RFC registratie
 Datum in dienst
Datum in dienst
 Datum uit dienst
Datum uit dienst
 Opmerkingen
Opmerkingen
H433 B7620/A 27-06-1918  ? Geïnterneerd bij Breskens
H434 C1211 29-06-1918  03-1920 Geïnterneerd bij Breskens
  D2781 25-07-1918    
H437 D5717 31-07-1918  03-1920 Geïnterneerd bij Biggekerke
  B7624 08-08-1918   Verbrand door bemanning.
  D3142 16-08-1918   Afgeschreven
H438 B7623 16-08-1918 03-1920 Geïnterneerd bij Breskens.
Uit een ongevalsrapport van 6 februari 1919 blijkt dat dit een D.H.9 is. Echter het motornummer en RFC-registratie ontbreekt.
  D1708 16-08-1918   Afgeschreven.
H439 D7204 29-08-1918  03-1920 Geïnterneerd bij Zuidzande
H441 C1294 05-09-1918  03-1920 Geïnterneerd bij Oostkapelle
  D3107 15-09-1918   Crash in kanaal, niet meer gerepareerd
H442 D7336 15-09-1918  03-1920 Geïnterneerd bij Kerkwerve
H443 D1733 15-09-1918  03-1920 Geïnterneerd bij Cadzand
  C2185 16-09-1918   Crash in zee
H444 D3251 24-09-1918 03-1920 Geïnterneerd bij Breskens.
H446 D3271 26-09-1918 03-1920 Geïnterneerd bij Vlissingen.

 

Registratie-overzicht ML-KNIL

Registratie
Registratie
 Constr.nr.
Constr.nr.
 Datum in dienst
Datum in dienst
 Datum uit dienst
Datum uit dienst
 Opmerkingen
Opmerkingen
Eigenbouw met geheel houten romp.
HL-140        
HL-141        
HL-142        
HL-143        
HL-144        
HL-145        
HL-146        
HL-147        
HL-148        
HL-149        
Ex-RFC/RAF
H-101        
H-102        
H-103        
H-104        
H-105        
H-106        
H-107        
H-108        
H-109        
H-110        
H-111        
H-112        
H-113        
H-114        
H-115        
H-116        
H-117        
H-118        
H-119        
H-120        
H-121        
H-122        
H-123        
H-124        
H-125        
H-126        

 


Schaal 1/72

Bouwpakketten

  • Classic Plane
    • Kit 13: Een resin kit, met een Airfix DH-4
    • Kit XX: Een deels resin kit van een DH-9 Ambulance versie van ML-KNIL, met een Airfix DH-4
    • Kit yy: Een vacu gevormde kit
    • Kit 12: Een vacu gevormde kit van een De Havilland (Airco) DH9A
  • Maquette
    • Kit 7206: Een spuitgiet model van een De Havilland DH9a
    • Kit 7211: Een spuitgiet model van een Polikarpov R1 (DH9)
  • MBC Models
    • Kit XX: Airfix DH-4 met een resin romp en decals voor een machine van ML-KNIL.
  • Ardpol
    • Kit 72-008: DeHavilland DH9
  • Roden
    • Kit 036: DeHavilland DH9

Modelling Add-on

  • MiniWorld
    • Set A72-08 / A72-09: Dubbele Lewis MKII MG op scarff ring

Decals

  • Dutch Decal
    • Set 72071: Set oranje bollen en serienummers voor: Fokker D.VII F3475 en D-32 MLD; Fokker D.VII 258/265 LVA; Bristol F.2B BR401; R.A.F. SE.5A SE214; Nieuport 21 N215; Nieuport 23 N220; Airco DeHavilland DH9 H-104 ML-KNIL (Geen roundels); Sopwith Pup LA41

Schaal 1/48

Bouwpakketten

  • Roden
    • Kit 436: DH. 9 Ambulance
    • Kit 423: DH. 9 Puma (ook bij ML-KNIL)

Modelling Add-on

  • --
    • Set --: --

Decals

  • --
    • Set --: --

 


De romp was geheel PC10 [deze kleur varieerde van groen tot bruin van kleur [Humbrol 179 tot Humbrol 108]; de Vleugel was linnen met blanke lak.
Als kentekens werden bij de LVA-toestellen oranje bollen gevoerd. De toestellen van het ML-KNIL waren voorzien van rozetten.

Schema Kleurnaam FS-nummer BS-nummer Humbrol XtraColor Vallejo Model Color Vallejo Model Air WEM
Standaard #1 Romp PC10 ~4086     X144      
Vleugels Gelakt linnen     121 X105      

Voor een uitgebreide conversietabel met zeer veel kleur- en verfsystemen, zie www.paint4models.com

DeHavilland_DH9 LVA
Airco DeHavilland DH-9: een geïnterneerd toestel van de LVA.

 

DeHavilland_DH9 KNIL
Airco DeHavilland DH-9: een toestel kort na aflevering aan ML-KNIL: kleurenschema identiek als die van RFC.
DeHavilland_DH9 KNIL
Airco DeHavilland DH-9 met aangepaste kentekens en registraties.
DeHavilland_DH9 KNIL
Airco DeHavilland DH-9 voorzien van een Wright stermotor [en aangepaste registratie]
DeHavilland_DH9 KNIL
DH-9: HL-vliegtuig: een in eigen beheer herzien en gebouwd type, gebaseerd op de DH-9.
DeHavilland_DH9 KNIL
Airco DeHavilland DH-9 omgebouwd tot ambulance-vliegtuig.

 


Literatuur.

Nederlandse Militaire Luchtvaart in Beeld. deel 1. Hugo Hooftman pag. 28 1977 Europese Bibliotheek; Zaltbommel
Militaire Luchtvaart in Nederlandsch-Indië in beeld, Deel 1 Hugo Hooftman pag. 34 - 38; 13 - 29 1978 Europese Bibliotheek; Zaltbommel
KLu Vliegtuigen W. Schoenmaker & Th.Postma pag. 21 1987 Uitgave: De Alk Alkmaar
Van Luchtvaartafdeling tot Koninklijke Luchtmacht: 75 jaar Militaire Luchtvaart in Nederland K. v.d. Berg pag. 12 1987 Rebo Produkties; Sassenheim
Vintage Warbird no 1; The Royal Flying Corps in worldwar One Raymond Laurence Rimell pag. 14 - 16 1987 Arms and Armour Press; Poole, Dorset
Aircraft Archive: Aircraft of World War One; Volume 3.   pag. 14 - 17 1989 Argus Books, Hempsted
Camouflage en Kentekens J.Greuter e.a.   1997 Bonneville – Bergen (NH)
Air Enthusiast no.80, The Historical Aviation Journal: Unexpected Windfalls Bart van der Klaauw pag. 54 -59 1999 Key Publishing, Stamford
Aviation News: 2 - 15 decemer 1983 Colin Owers pag. 616 - 630 1983  

 

Websites.

Met dank aan F. Gerdessen voor extra informatie over de LVA-machines.

Language Switcher

Meest gelezen